Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2016
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Özge Didem Boulanger
Danışman: TURAN YILDIRIM
Özet:İdari İşlemin Sebep Unsuru Çalışma 4 bölümden oluşmaktadır. I.bölümde sebep unsuru kavramı altında sebebin tanımı yapıldı, sebebin özel hukuk ve idare hukukundaki anlam farklılıklarına değinildi. Sebebin tarihçesi Türk ve Fransız Hukuk sistemlerini kapsayacak şekilde aktarılmaya çalışıldı. Sebebin yargısal denetimlerde dikkate alınmasına ilişkin ilk yüksek mahkeme kararları Türk ve Fransız Hukukundan örneklerle aktarıldı. Fransız hukukunda 19-20yy da doktrinde sebeple ilgili görüşlere yer verildi. Zira sebep unsuru ilk olarak Fransız hukuk sisteminde idari işlemin geçerliliğinin yargısal denetimlerine ilişkin bir unsur olarak belirlenmiş ve hukukumuza da Fransız hukukunun etkisiyle girmiştir. Yine I. bölümde idari işlemin unsurlarından özellikle amaç ve konu unsurunun sebep unsuruyla ilişkisi üzerinde duruldu, zira sebebin en çok ilişkili olduğu iki unsur amaç ve konu unsurudur. “İşlem sebepten kalkar, konudan geçer, amaçla sona erer”. Yine I. bölümde sebep unsurunun işlevleri ve sebebin gerçekliği ve dürüst olması gerekliliği aktarıldı. II. Bölüm sebebin mevzuatta düzenlenmesiyle ilgilidir. Bu bölümde ilk olarak sebep unsurunda mevcut anayasal sınırlar üzerinde duruldu. Zira temel hak ve hürriyetlerin idari işlemle sınırlandırılması sebep unsuruna bağlı bazı sınırlamalara tabidir, kolluk işlemleri de temel hak ve hürriyetlere müdahale etme özellikleri sebebiyle aynı sınırlandırma kurallarına tabidir. Yine bu bölümde olağan üstü yönetim usullerine de yer verildi. Olağanüstü yönetim usullerinde sebep unsuru olağanüstü dönemlerde temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması ve olağanüstü yönetim usullerinin ilanı açısından incelendi. Yine II. bölümde sebebin yasalarda değişik görünüm şekilleri örneklerle incelendi, bu görünüm şekillerine bağlı olarak, sebebin yasalarda genel ve soyut kavramlarla düzenlendiği durumlara ilişkin kamu düzeni, kamu yararı ve genel ahlak kavramları somutlaştırılarak örneklerle açık hale getirilmeye çalışıldı. Sebebin yasalarda emredici kurallarla düzenlenmediği durumlarda idarenin takdir yetkisi bu bölümde incelendi. Takdir yetkisinin sebep unsurunda, konu unsurunda ya da her iki unsurda birden bulunma şekilleri örneklerle aktarıldı. Öğretideki değerlendirme marjı, takdir yetkisi kavramlarının anlamlarının ve yarattığı sonuçlarının açıklamaları yapıldı, ancak genel olarak sebep ve konu unsurundaki hareket serbestisi takdir yetkisi olarak adlandırıldı. Takdir yetkisi tanımı, gerekliliği, kullanımında uyulması gerekli ölçütler, takdir yetkisinin belirlenmesi bu bölümde anlatıldı. III. bölüm sebep unsuru uygulamasına ilişkindir. Bu bölümde idari işlemi oluşturan ve sona erdiren sebepler aktarıldı. Sebebin bir başka idari işlem olması, yargı kararı olması, olası, henüz gerçekleşmemiş olası sebep olması hususlarına değinildi. İdari işlemin geri alınması ve kaldırılması sebepleri bireysel ve düzenleyici işlemler bazında ayrı ayrı değerlendirildi. Yine idarenin düzenleyici işlemlerinin sebep unsuru da bu bölümde aktarıldı. Aslında çalışmanın tamamı idari işlemler yani idarenin düzenleyici ve bireysel işlemleri açısından geçerlidir ancak düzenleyici işlemlere ayrı bir başlık açıldı çünkü düzenleyici işlem bazında hukuki sebep aynıdır, ancak sadece fiili sebep farklılık arz eder. Bu nedenle düzenleyici işlemlerin hukuki sebepleri bu bölümde detaylandırıldı. Fiili sebeplere ilişkin örnekler verildi. Yine III. Bölümde sebebin ilgililerine açıklanması niteliğinde olan gerekçenin tanımı, işlevleri, içeriği, yazım şekli ve dayanağına yer verildi. Uluslararası anlamda Avrupa Birliği hukukunda ve Fransa da gerekçe yükümlülüğü üzerinde duruldu. Çünkü Fransa ’da herhangi bir idari usul yasası bulunmamasına karşın, idari işlemlerin gerekçelendirilmesi hususuna ilişkin olarak düzenlenmiş bir yasa yer almaktadır. Yasanın gerekçe ile ilgili kısımları aktarıldı. Türk hukukunda gerekçe ile ilgili yasalara değinildi. IV. bölüm sebep unsuruna ilişkin yargısal denetime yöneliktir. Bu bölümde resen araştırma ilkesinin sebep unsurunda uygulanma şekli açıklandı, sebep unsurunda mevcut hukuk aykırılık durumlarına örneklerle yer verildi. Fransız hukukundaki minimum kontrol ve normal kontrol uygulamalarına Danıştay kararlarından örneklerle birlikte yer verildi. Açık hata, sebep saptırması yine sebep unsurundaki hukuk aykırı durumlar başlığı altında değerlendirildi. Yargısal denetimlerde hukuka aykırı idari işlemlerin müeyyideleri yokluk ve iptal edilebilirlik sebep unsuru ekseninde incelendi, özellikle yokluk müeyyidesinin sebep unsurundaki mevcudiyeti ve öğretideki tartışmalar üzerinde duruldu. Yine bu bölümde sebeplerin çokluğu başlığı altında sebep ikamesi ve baskın sebep ikincil sebep ayrımları örneklerle aktarıldı. Özellikle sebep ikamesinde Fransız hukukunda belirlenmiş ikame şartları ve Türk hukukunda Danıştay ve Anayasa mahkemesi kararları üzerinde duruldu. Son olarak sebep unsurunda hareket serbestisi yani takdir yetkisi bulunduğu durumlarda gerçekleştirilecek yargısal denetimin kapsamı yerindelik denetimi ve takdir yetkisinin denetiminde kullanılan ölçütlere yer verildi. Motives of Administrative Acts Summary The thesis consists of four main sections. In the I. section, the definition of motive is made and the difference of meanings of motive in common law and private law is cleared out. The historical progress of motive is explained in the content of French and Turkish law systems as the motives of administrative acts are first defined as an element of the judicial review that is effecting the validity of the administrative acts in French legal systems and after it is appeared in Turkish law systems under the influence of French law. Also in the I. section the other elements of administrative activities, especially the purpose and the subject, is explained. Because the two factors with which the motive is most related are the purpose and subject. The administrative act starts with motive, have relation with the subject and ends with the purpose. II. section is how the motive is designed in Turkish legislation. In this section first the constitutional limits on motive is studied as the restrictive acts on fundamental rights that are done by administrative agents have some borderlines depending on motive. Law enforcement activities are also subject to the same limits, due to their characteristic structure that intervene the fundamental rights and freedoms. In this section also state of emergency situations are explained in terms of motive. In terms of state of emergency, the motive is studied in two main topics; declaration of state of emergency and the limitation of fundamental rights in state of emergency period. Also in II. Section, the different aspects of motive on legislation are studied, depending on this aspects, for the situations that motive is shown in legislation with general and abstract concepts, public order, public good and public morality terms are formalized and demystified with several examples. The discretionary power, which appears when the motive is not settled clearly in legislations, of administration is reviewed in this section. The discretionary power can be in motive, subject or both motive and subject of administrative act, all situations are reviewed with several examples. Margin of appreciation and discretionary power are explained considering the meaning and consequences of terms, but in general the freedom of movement in subject and motive of administrative acts is called discretionary power. The definition of discretionary power, criteria of using this power and to definition of the power are also explained in this section. III. section is about the application of motive on administrative acts. In this section the motives that starts and ends the administrative acts are reviewed. The motive of an act can be another act, the motive can be judicial decision or can be unrealized motive, all these possibilities are described in the thesis. The motive of repeal and abrogation of administrative activities are defined concerning individual and regulatory acts. Regulatory acts motives are also explained in this section. The study consists of individual and regulatory acts of administration but there is a separate headline for the motives of regulatory activities. Because the legal motive is always the same on the basis of regulatory activities but factual motive can differ. Due to this reason the motive of regulatory administrative acts is detailed in this section while giving examples about factual motives. Also in section III, the definition of reason giving, which means the explaining of motive to the related people, functions of reason giving, content of reason giving is studied. Internationally, in European Union law and French law, the obligation of reason giving is explained. Due to the reason that in France there is a specific legislation concerning reason giving. This legislation is explained related with the reason giving concept. The Turkish legislation on reason giving is explained briefly. The IV section is about the judicial review of motive. Sua sponte element in judgement is explained considering motive and the possible situations that can be contractionary to legislation are explained. The minimum and normal control in French legal systems is explained with the examples of Turkish Council of State decisions. Absent manifest error, derivation of motive are defined under the headline of contractionary situations in motive element of administrative acts. Sanctions of violableness and non existence are reviewed on the axis of motives, especially the nonexistence sanction is reviewed on the basis of motive and the discussions in doctrine about this sanction on motive are explained. In this section under the headline of plurality of motives, substitution of motives and dominant and secondary motives are defined with several examples. Especially the substitution of motive in French and Turkish systems considering constitutional court and council of state decisions are defined. Lastly the judicial review on discretionary power have been studied on the basis of motive.