Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2009
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: RIZA GÜRLER AKGÜN
Danışman: Kemalettin Köroğlu
Özet:Anahtar Kelimeler : Urartu, Yıkılış, Assur, Med, İskit, Kimmer, Göçebe, Demir Çağı YAZILI VE ARKEOLOJİK BELGELER IŞIĞINDA URARTU KRALLIĞI’NIN YIKILIŞ SÜRECİ Bu çalışmanın konusunu Doğu Anadolu coğrafyasında ilk defa bir devlet organizasyonu kurmayı başarabilmiş olan Urartu Krallığı’nın yıkılış süreci oluşturmuştur. Urartu Krallığı’nın yıkılışı konusu klasik kaynaklara ve genel kabullere dayandırılarak Medler veya İskitler ile ilişkilendirilmiş, yayınlarda yüzeysel şekilde ele alınmıştır. Bu yüzden son dönem Urartu kralları ve bunların kronolojisi, Urartu’nun kimler tarafından ne zaman yıkıldığı cevaplanması gereken sorulardı. Çalışmamız sırasında Urartu ve Assur yazılı kaynaklarında Urartu krallarının durumlarıyla ilgili önemli verilere rastlanmıştır. İÖ. 7. yüzyıl Assur kaynaklarında Urartu coğrafyasındaki göçebe grupların etkinliği net bir şekilde görülmüş, Rusa ve Sarduri adlı kralların adlarına rastlanmıştır. Urartu yazılı kaynakları ise yıkılışla ilgili herhangi bir ipucu vermezken, son dönem Urartu krallarının kimler olabileceği konusunda önemli veriler sunmuştur. Özellikle Argişti oğlu Rusa’dan (II. Rusa) sonra Urartu tahtına çıktığı kabul edilen Erimena oğlu Rusa’nın, yazıtların işaret ettiği üzere Argişti oğlu Rusa’dan önce Urartu tahtında olabileceği ortaya çıkmıştır. Urartu kentlerinin yıkım tabakalarında İÖ. 7. yüzyıla tarihlenen ve göçebe gruplarla ilişkilendirilen buluntulara rastlanmış, Urartu kentleri ile köylerine yönelik bir tehdit karşısında, Urartuların kapıları örerek önlem almaya çalıştıkları görülmüştür. Ayrıca tamamı yanarak yıkılan Urartu kentlerinde ne çok sayıda iskelete ne de bir saldırı izine rastlanmıştır. Urartu kentlerinin daha çok terk edilmiş ve yağmalanmış olduğu anlaşılmıştır. Bütün bu bulgular göçebe grupların Urartu’nun yıkılışına sebep olduğunu göstermektedir. Kentlerin çoğunda Urartu’ya en parlak dönemini yaşatan II. Rusa sonrasına ait bulgu yoktur. Kentlerin II. Rusa’nın saltanatıyla birlikte yaklaşık İÖ. 7. yüzyılın ilk yarısının sonu veya ikinci yarısının başlarında son buldukları anlaşılmıştır. Yalnızca Aras Havzası’ndaki Karmir Blur’da II. Rusa sonrasına tarihlenebilecek zayıf buluntular vardır. Keywords : Urartu, Collapse, Assyrian, Med, Scythian, Cimmerian, Nomad, Iron Age ABSTRACT URARTIAN KINGDOM COLLAPSE PROCESS IN THE LIGHT OF WRITTEN AND ARCHAEOLOGICAL DOCUMENTS The topic of this study is the collapse period of the Urartian Kingdom that was the first to be able to establish a state organization on the Eastern Anatolia geography. Based on classical and general acceptance the collapse of the Urartian Kingdom was related to the Medes or the Scythians and was handled superficially. Therefore the questions that have to be answered are the last period Urartian kings and their chronology, and when and by whom the Urartian were collapsed. During our study, we have found important information in written Urartian and Assur resources. In Assur sources of the 7th century BC the action of nomadic groups could be seen in a net way, and we have found the names of the kings Rusa and Sarduri. Urartian written sources did not give any clue on the collapse of the Urartian Kingdom but has given important information about the personalities of the last period Urartian kings. According to the writings; especially Rusa, son of Erimena who came to the throne after Rusa, son of Argişti (Rusa II.) was considered to be on the throne before Rusa, son of Argişti. Remnants of the Urartian cities collapse covers were found that do belong to nomadic groups of the 7th century BC and it was seen that Urartian cities and villages have build doors against danger. Furthermore there were nor many skeletons nor attack traces in the Urartian cities that were burned down. It was understood that the Urartian cities were left and plundered. All these findings do show that nomadic groups caused the collapse of the Urartian Kingdom. In most of the cities there are no findings after Rusa II. who gave the best period to the Urartian. It was understood that the cities were collapsed together with the reign of Rusa II. at the end of the first half of the 7th century BC or at the beginning of the second half. There are only less findings in the Karmir Blur in the Aras basins that can be dated after the Rusa II.