Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İşletme Fakültesi, İşletme Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2005
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ÖZGÜR ÇATIKKAŞ
Danışman: NURAN CÖMERT
Özet:Küreselleşen Dünya ekonomik düzeni içinde, hızlı değişim ve gelişmenin yaşanmasının yanında çeşitli nedenlerle gerek Türkiye'de gerekse Dünyada ekonomik krizler meydana gelmiştir. Dünyadaki Asya Krizini, Türkiye'de ise Kasım 2000 ile Şubat 2001 krizlerini bunlara örnek olarak gösterilebiliriz. Söz konusu krizler ilgili ekonomilerdeki tüm finansal sistemi derinden etkilemiştir. Türkiye'de bankacılık sektöründe yıllardır süre gelen sorunlara krizler ve ekonomide yaşanan diğer olumsuz gelişmeler de eklenince sektör ağır yaralar almıştır. Sektörde faaliyet gösteren bankaların bir kısmı yükümlülüklerini yerine getiremez duruma gelirken, birçoğu da ortaya çıkan yeni durumlara gereken uyumu sağlayamamışlardır. Bütün yaşanan bu olumsuz gelişmeler, bankalarda mevcut kontrol ve denetim sistemlerinin etkililiğinin tartışılmasını da beraberinde getirmiştir. Bankacılık sisteminin güçlendirilmesi konusundaki ihtiyaç, uluslararası girişimleri de artırmış, söz konusu olumsuzlukları önlemek ve bu konuda standartlar oluşturmak üzere uluslararası düzenleyici kuruluşlar, bankacılıkta denetimin güçlendirilmesi ve bankacılık sisteminin daha güvenli bir şekilde işlemesini sağlamak için yoğun çalışma içine girmişlerdir. Bunun sonucu olarak dünyada para ve sermaye piyasalarına yön veren otoriteler, bankacılıkta risklerin yönetilmesi, faaliyetlerin izlenmesi ve denetlenmesi ve dürüstlük ilkesi çerçevesinde yürütülmesini sağlamak amacıyla standartlar geliştirmişlerdir. Dünyadaki işleyişin bir parçası olarak Türk Bankacılık sisteminde bu konularda sürekli bir gelişim ve değişim yaşanmakta ve yeni düzenlemeler yapılmaktadır. Bu düzenlemelerin ilk aşamasını Haziran 1999'da yürürlüğe giren 4389 sayılı Bankalar Kanunu oluşturmuştur. Bankalar Kanunu 9.maddesinde yapılan düzenlemeyle iç denetim sisteminin hukuki zeminini hazırlanmıştır. Söz konusu kanun maddesi ile ilgili gerekli düzenlemeler yapılmaya başlanmış ve BDDK tarafından hazırlanan "Bankaların İç Denetim ve Risk Yönetimi Sistemleri Hakkındaki Yönetmelik" 08.02.2001 tarih ve 24312 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Belirtilen yönetmelik Türk Bankacılığında iç denetim, kontrol ile risk yönetimi sistemlerinin oluşturulması açısından önemli bir dönüm noktasıdır. Ancak eksik ve hatalı düzenlemeler Türk bankacılık sisteminin dünyadaki gelişmelere ayak uyduramaması ve verimsiz çalışmasına sebep olmaktadır. Nitekim 2001 de yapılan değişikliğin adaptasyon süresinin üstünden 3-4 yıl geçmeden yeniden değişiklik yapılması ihtiyacı doğmuştur. Bu kadar çok denetimden geçen bir sistemde hala etkisiz/kalitesiz denetimden söz edilmekte , neyin nasıl uygulanacağı tartışılmaktadır. Türk Bankacılık Sisteminin iç kontrol ve iç denetim fonksiyonunun işleyişini değerlendirmek ve bu konuda uluslararası düzenlemelerle karşılaştırmalar yaparak tespit ve öneriler ortaya koymak amacıyla ele aldığımız tez de öncelikle konuyla ilgili genel kavramlar açıklanmış, bu şekilde uygulamada karşılaşılan kavram sorunlarına açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Dünya'daki gelişme ve değişimlere uyum sağlamak Ülkemiz için önemli olduğu sebeple tez kapsamında iç kontrol ve iç denetimle ilgili gelişmeler ve uluslararası standartlara açıklanmış bu açıklamaları takiben Türk Bankacılık Sisteminde iç kontrol ve iç denetim fonksiyonuna ilişkin yasal esaslar irdelenmiştir. Ayrıca örnek olarak seçilen üç bankanın iç kontrol ve iç denetim fonksiyonları incelenerek uygulamanın ne şekilde olduğu araştırılmış, aksaklık ve eksiklikler somut bir şekilde tespit edilmiştir. Bütün bu düzenleme ve uygulamalar Bankacılık sektörünün uyması gereken BIS'ın prensipleri ile karşılaştırılmış bu şekilde uluslararası standartlara uygunluk açısından da bazı tespitler ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. Sonuç olarak Türk bankacılık sisteminin bu konudaki eksiklikleri vurgulanarak uluslararası standartlara tam uyumlu , etkili bir iç kontrol ve iç denetim fonksiyonu için öneriler ortaya konulmuştur. ABSTRACT In economic order of a globalised world, beside fast change and development, economic crisis took place both in Turkey and in the world. We can show Asia Crisis in the world and November 2000 and February 2001 crisis in Turkey as examples. Said crisis deeply effected financial system in related economies. When crisis and other negative development experienced in the economy were added to the problems of banking sector that continued for many years, the sector suffered heavily. Some of the bank operating in the sector could not perform their obligations and many of them could not adapt adequately to new conditions. All these negative developments experienced brought the discussion of efficiency of current control and auditing system in the banks. The need to strengthen banking system also increased international initiatives, and in order to prevent said negative aspects and create standards in this field, international regulatory institutions entered into an intense work to strengthen audit in banking and ensure safer operation of banking sector. Consequently, the authorities shaping money and capital markets in the world developed standards to manage the risks in banking, monitoring and auditing activities and to carry out activities under the principle of honesty. As a part of mechanism in the world, Turkish Banking system has been experiencing a continuous development and change in these areas and new arrangements are done. First stage of these arrangements is Banking Law No. 4389 came into force in June 1999. Legal grounds of internal audit were created with an arrangement made in article 9 of Banking Law. Required arrangements started to be made under the said provision of the law and "Regulation on Internal Audit and Risk Management Systems of Banks" prepared by BDDK was promulgated on 08.02.2001 dated and 24312 numbered Official Gazette entered into force. Said regulation is a turning point in terms of creating internal audit, control and risk management services in Turkish Banking system. However lacking and faulty arrangements cause Turkish banking system not to keep in step with the developments in the world and unproductive operation. Thus, without passing 3-4 years, an adaptation period for the amendment made in 2001, and a new change was needed. Still, ineffective/inferior quality audit is brought to the agenda in a system subject to that much audit, and it is discussed what to be applied how. In this thesis which will asses internal control and internal audit function of Turkish Banking System and make suggestions and establishing after comparing it with international arrangements in this field, firstly general terms related to the issue are described and it is tried to clarify problems of notion experienced in application. Developments regarding internal control and internal audit and international standards are described in order to adapt with the developments and changes experienced in the world considering that they are important to our country, after these explanations legal basis related to internal control and internal audit in Turkish Banking System are discussed. Furthermore, internal control and internal audit functions of three banks selected as example are examined, the way of application is researched, shortages and failures are determined. All these arrangements and applications are compared with BIS principles to be adhered by banking sector, and some evaluations and assessments are made in terms of compliance with international standards. Consequently, inadequacies of Turkish Banking system in this field are stressed, and recommendations for an effective internal control and internal audit function complying with international standards are introduced.