Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2012
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ahmed Emin Osmanoğlu
Danışman: CEMİL ÖZTÜRK
Özet:TÜRKİYE CUMHURİYETİ VE MISIR ARAP CUMHURİYETİ SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMLARI VE DERS KİTAPLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Bu araştırmanın amacı 2007-2008 öğretim senesinde Türkiye’de 6. ve 7. sınıf seviyeleri ile Mısır’da bu seviyelere denk düşen ilköğretim I. kademe 6. sınıf ile II. kademe 1. sınıf sosyal bilgiler öğretim programları ve ders kitaplarını karşılaştırmalı olarak incelemektir. İncelemeyi gerçekleştirmek için nitel araştırma prosedürleri takip edilmiş, nitel araştırma modeline dayalı doküman analizi tekniği uygulanmıştır. Veriler bu tekniğe uygun olarak toplanmıştır. Araştırmada sosyal bilgiler öğretim programları ve ders kitapları önce betimsel analize, sonra araştırmanın amaçları bölümü 3. kısmında belirtilen sorulara cevap bulmak amacıyla içerik analizine tâbi tutulmuştur. Araştırma bulgularına dayalı olarak ortaya çıkan sonuçlar şöyle sıralanabilir: Sosyal Bilgiler Öğretim Programları [SBÖP] Felsefî ve Teorik Boyutlar Türkiye SBÖP’si, ilerlemecilik ve yeniden kurmacılık eğitim felsefelerini esas almıştır; fakat amaç, içerik, eğitim durumu gibi temel bileşenleri üzerinde diğer felsefî akımların izleri de görülmektedir. Mısır SBÖP ise daha çok daimîcilik ve esasîcilik eğitim felsefelerinin etkisi altındadır. Sözü edilen felsefî yönelime paralel olarak Türkiye SBÖP’sinde yapılandırmacı öğrenme kuramının öne çıktığı, bununla birlikte davranışçılık akımının da –özellikle 6. sınıfta- etkili olduğu söylenebilir. Mısır SBÖP’sinde ağırlıklı olarak davranışçılığın etkili olduğu görülmektedir. Türkiye SBÖP’sinde daha çok ‘sosyal bilimler’ olarak sosyal bilgiler geleneği hâkimdir; ancak konuların doğasına göre ‘yansımalı inceleme alanı’ ve ‘vatandaşlık aktarımı’ yaklaşımları da kullanılmıştır. Mısır SBÖP’sinde ise ‘vatandaşlık aktarımı’ geleneği ağırlıklı rolünü sürdürmektedir. Temel Boyutlar Türkiye’de SBÖP amaçları, Mısır’dakinin aksine, I. kademe ve II. kademe için bütünleşik, genel ve daha öz olarak ifade edilmiştir. Bununla birlikte Türkiye SBÖP’sinde Mısır’da olduğu gibi teoloji, yöntem bilim ve ekoloji disiplinlerine yönelik ayrı ayrı amaçlar bulunmamaktadır. Ancak içerikte bu üç temaya yönelik konuların varlığı program amaçlarının program içeriğini kapsayıcı genişlikte olmadığını ortaya koymaktadır. Türkiye SBÖP’sinde sosyoloji, ekonomi ve disiplinler arası alanlarla ilgili amaçlara Mısır’a göre daha fazla yer verilmiştir. Bu durum programın zenginlik, kapsam genişliği ve yeterliliği bağlamında Mısır’a göre daha kuvvetli olduğunu göstermektedir. Mısır SBÖP’lerinde ise tarih ve coğrafya disiplinlerine daha çok yer verilmiştir. Bu programların çok disiplinli yapıda oluşuyla ilgilidir. Türkiye SBÖP’sinde eğitim durumları bakımından öğrenci merkezlilik benimsenmiştir. Bu durum teorik olarak liberal anlayışın toplum hayatında ön plana çıkması, yönetilenlerin etkililiklerini artırmasıyla açıklanabilir. “İdare” anlayışının yerini “yönetim” anlayışına bırakması, yönetenlerin yetkilerinin yönetilenlerle daha çok paylaşıldığına işaret etmesi bakımından önemlidir. Türkiye SBÖP’sinde Mısır’dakinin aksine süreci ölçmeye yönelik çoklu ve alternatif değerlendirme yöntemlerine yer verilmiştir. Bu durum öğrenmenin ve eğitimin kalıcılığının sağlanması bakımından olumludur. Sosyal Bilgiler Ders Kitapları [SBDK] Türkiye SBDK’larında kazanımlar boyutunda programla ders kitapları arasında uyumsuzluk göze çarpmaktadır. Bundan dolayı, SBDK’larda mevcut içerik kazanımların gerçekleşmesi bakımından kâfi görünmemektedir. Türkiye SBDK’ları daha zengin bir içeriğe sahiptir; bu içerik Mısır’ınkilere göre daha bilimsel ve nesnel yaklaşıma sahiptir. Mısır SBDK’ları “öteki”ne karşı son derece reaksiyoner bir söylem kullanmaktadır. Dört asır egemenliği altında bulunduğu Osmanlı Devleti ile Batı, kendilerine karşı en olumsuz söylemler kullanılan “öteki”lerdir. Hâlbuki Türkiye SBDK’ları bunlara karşı durumsal/dönemsel olarak değişen iki farklı dil kullanmaktadır. Örneğin Batı, hem bugünkü medeniyetin kurucusu, hem de Osmanlı Devleti’ni ortadan kaldırmaya çalışan emperyalizmin beşiğidir. Bu farklı yaklaşımların oluşumunda ülkelerin söz konusu devlet ve coğrafya ile yaşadıkları tarihî tecrübenin önemli rolü vardır. İki ülkenin ders kitaplarında çeşitli temaların karşılaştırılması yapılmıştır. Bu temalardan biri de dindir. Mısır SBDK’larında din kategorisine Türkiye SBDK’larından yaklaşık üç kat daha fazla yer ayrılmıştır. Ancak İslamiyet alt kategorisine Türkiye SBDK’larında daha fazla yer verilmiştir. Bu kategoride Mısır SBDK’larında Türkiye’dekinin aksine tamamen olumlu bir söylem kullanılmaktadır. İki ülkenin SBDK’larında vatandaşlık kategorisinde de önemli farklar olduğu göze çarpmaktadır. Türkiye SBDK’larında vatandaşlık haklarına Mısır SBDK’larına göre daha fazla vurgu yapılmaktadır. Buna paralel olarak vatandaşlık yükümlülüklerine, kural ve kanunlara daha az yer verilmektedir. Türkiye ve Mısır SBDK’ları öngördükleri eğitim durumu açısından da farklı özelliklere sahiptir. Felsefî ve kuramsal temelleri farklı programlara göre hazırlanan bu kitaplar, farklı strateji, yöntem ve teknikler kullanmayı gerektirmektedir. Bu bağlamda Türkiye SBDK’larında, Mısır’dakinin aksine, öğrencilere bilimsel olarak kaynak sorgulama ve kaynak kullanma alışkanlığı verilmektedir. Türkiye 6. sınıf SBDK’ları Mısır’daki gibi sunuş yolu ile öğretim stratejisi ve düz anlatım tekniğine uygun yapılandırılmıştır. 7. sınıf ders kitabı ise buluş yolu ile öğrenme stratejisi, tartışma ve örnek olay yöntemlerine uygunluk göstermektedir. Türkiye SBDK’larında ünite sonu değerlendirmelerde kitaplar arasında tutarsızlık bulunmaktadır. Türkiye SBDK’ları baskı kalitesi yönünden Mısır’ınkilerden daha iyi durumdadır. Bununla beraber her iki ülkenin ders kitaplarında pedagojik, teknik ve estetik tasarım ve baskı kalitesi açısından farklı seviyelerde eksiklikler vardır. Sonuç olarak iki ülkenin SBÖP’leri ve SBDK’ları arasında ortak özelliklerin yanında belirgin farklar da vardır. Bu farkların ortaya çıkmasında Mısır ve Türkiye’nin farklı mecralarda seyreden siyasî tarihlerinin, günümüzdeki uluslararası ilişki ve ittifaklarının, sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerinin belirleyici olduğu söylenebilir. ABSTRACT COMPARISION OF SOCIAL STUDIES CURRICULUMS AND TEXTBOOKS OF REPUBLIC OF TURKEY AND EGYPT ARAB REPUBLIC The main purpose of this research is to compare the curriculums and text books used in 6th and 7th grades of the Turkish education system to their Egyptian equivalent which are grade1 class 6 and grade 2 class1, respectively. Not only are the qualitative research procedures followed in order to carry out this investigation, but also the document analysis techniques are applied based on the qualitative research models and the data collected in accordance with these techniques. At the beginning of this investigation, the social studies curriculums and textbooks are subjected to a descriptive analysis. Then, in the investigation aims part, they are subjected to content analysis in order to find answers to the questions specified in part 3. According to research findings, the research results obtained are as follows: Social Studies Curriculums [SSC] Philosophical and Theoretical Dimensions SSC of Turkey is based on progressive and reconstructivist teaching philosophy; however, traces of other philosophical movements are seen on principal components suc as objectives, contents, teaching and learning processes. SSC of Egypt is mostly under the influence of educatioanal philosophies of perennialisim and essentialism. In parallel of mentioning philospohical orientation, constructivist learning theory comes into prominence of Turkey’s SSC. Also, it can be said that behaviorism movement is effective, especially in in 6 th class. Behaviorism is mostly effective in SSC of Egypt. Approach of “social studies as social sciences” is dominant in SSC of Turkey; however according to the nature of subjects approaches of “reflective inquiry” and “citizenship transmisson” are used. Tradition of “citizenship transmission” is continuing its role in SSC of Egypt. Basic Dimensions Aims of SSC in Turkey, in contrast to Egypt, are integrated, general, and more extract for first and second stage schools. However, there are no aims in SSC of Turkey that intended theology, methodology and ecology respectively as in Egypt. Nevertheless, the presence of these three issues in content reveals that aims of curriculum aren’t enough in depth to contain the program content. The goals related to related to sociology, economy and interdisciplinary fields are comprised more in SSC of Turkey than SSC of Egypt. This shows that the curriculum is stronger than Egypt in the context prosperity, scope and qualification of the curriculums. However, discipline of history and geography in SSC of Egypt has a more focus than SSC of Turkey. This difference is related to curriculums’ multidisciplinary structure. Student-centered learning is adopted in terms of teaching processes in SSC of Turkey. Theoretically, this situation can be explained as liberal mentality comes into prominence in the society and increasing theeffectiveness of the governed. It is important, because it shows rulers share their authority with governed. There are multiple and alternative assessment and evaluation methods that intended to assess the process in SSC of Turkey, in contrast to Egypt. This is positive for the respect of permanency of learning and education. Social Studies Text Books [SST] In SST of Turkey, there are inconsistencies between the curriculum and textbooks in terms of educational achievement. For this reason, contents of SST do not seem enough to actualize of educational achievements. SST of Turkey has a richer content than Egypt. The content of SST of Turkey has more scientific and objective approach. SST of Egypt uses extremely reactioner discourse against to “the other”. Ottoman State, that had ruled Egypt nearly four century, and West are referred as “the others” which are subjected to the most negative discourse against them. However, SST of Turkey use two kinds of different language acording to them that change situatioanly/periodically. For example, West is founder of todays’ civilization and also center of emperyalism that had worked to eliminate Ottoman Empire. It has been compared of various themes in the text books of two countries. One of the theme is religion. In SST of Egypt, religion category is situated in approximately three times much than SST of Turkey. On the other hand, in SST of Turkey sub-category of Islam is situated more than SST of Egypt. In category of Islam, SST of Egypt in contrast of Turkey, use positive discourse completely. Significant differences observed in the citizenship category in both countries. There are more emphasis on citizenship rights in SST of Turkey than SST of Egypt. In parallel, the obligations of citizenship, rules and regulations are given less. SST of both countries have different characteristics in terms of teaching and learning processes. Text books that are preapared acording to different philosophical and theorotical program require using different strategies, methods and techniques. In this context, in SST of Turkey in contrast of Egypt, as a signtificaly source inquiry and use of source habits are given to students. In Turkey, SST of 6th grade, has structured to appropriate to instructional strategies of presentation way and traditional lecture as Egypt. 7th grade text book is appropriate to discovery learning strategy, discussion and case study. In SST of Turkey, inconsistencies are found between different text books’ review parts which are found at the end of each unit. SST of Turkey are better than Egypt in terms of print quality. However, there are gaps in different levels in terms of pedagogical, technical, aesthetic design and print quality for both countries. Consequently, there are common features among significant differences between two countries’ SSC and SST. It can be said that Egypts’ and Turkeys’ different political histories, current international relations, social, economical and cultural specialities are decisive to the emergence of these differences.