Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe Ve Sosyal Bilimler Eğitimi Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2013
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BERNA KAYA
Danışman: Kaya Yılmaz
Özet:Bu araştırmanın amacı, (1) Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının vatandaşlık algısını, politik ilgi ve katılımlarını, (2) vatandaşlık algısı ile politik ilgi ve katılımları arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Araştırmada karma araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırma verileri yarı yapılandırılmış görüşmeler ile araştırmacı tarafından geliştirilen Vatandaşlık Algısı Ölçeği, Politik Katılım Ölçeği ve Politik İlgi Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Ölçek geliştirme aşamasında hazırlanan ölçekler 2011-2012 Bahar yarıyılında Batı Anadolu Üniversitesi, Batı Marmara Üniversitesi, Doğu Marmara Üniversitesi ve Batı Karadeniz Üniversitesinden (rumuz) 1028 öğretmen adayına uygulanmıştır. Geliştirilen ölçekler 2012-2013 Güz yarıyılında Doğu Marmara Üniversitesinde (rumuz) 376 öğretmen adayına uygulanmıştır. Nitel veriler ise Batı Anadolu Üniversitesi, Batı Marmara Üniversitesi, Doğu Marmara Üniversitesi ve Batı Karadeniz Üniversitesinden 10 kız 10 erkek olmak üzere 20 Sosyal Bilgiler öğretmen adayı ile yapılan görüşmelerden elde edilmiştir. Nitel veriler betimsel analiz tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Nicel verilerin analizinde ise aritmetik ortalama, yüzde, frekans, korelasyon, ilişkisiz örneklemler için t-testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular şunlardır: • Vatandaşlık kavramını öğretmen adaylarının büyük çoğunluğu özellikle erkek öğretmen adayları, vatandaşlık görevlerini yerine getirme, dayanışma ve devlete bağlılık gibi kavramlarla ifade ederek cumhuriyetçi vatandaşlık özelliklerine vurgu yapmışlardır. Benzer şekilde öğretmen adaylarının büyük çoğunluğu iyi vatandaşın, vatandaşlık görevlerinin farkında olan, bu görevleri yerine getiren ve ülkesine faydalı olan kişi olduğunu belirtmişlerdir. Öğretmen adaylarının büyük çoğunluğu vatandaşlık görevlerinin mutlaka yerine getirilmesini istemektedir. Ancak insan hakları ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmayan öğretmen adayları insan hakları ile vatandaşlık görevlerini birbirine karıştırarak haklar konusunu daha çok karşılaştıkları sorunlarla birlikte ele almışlardır. Liberal vatandaşlık ve cumhuriyetçi vatandaşlık algısı boyutunda öğretmen adaylarının üniversiteye gelmeden önce yaşadıkları coğrafi bölgeye göre anlamlı fark olduğu belirlenmiştir. • Öğretmen adaylarının büyük çoğunluğu eğitim - öğretim hayatları boyunca aldıkları vatandaşlık eğitimi ile ilgili derslerin teorik olarak işlendiğini belirtmişlerdir. Eğitim görülen şehrin büyüklüğüyle orantılı olarak öğretmen adaylarının öğrenci kulüplerine, sivil toplum kuruluşlarına ve konferanslara daha fazla katıldıkları belirlenmiştir. • Öğretmen adaylarının büyük çoğunluğu küreselleşmeyi ülkelerin birbirine benzemesi, ülkeler arasında serbest dolaşımın, ilişkinin ve ticaretin artması şeklinde ifade etmiştir. Öğretmen adayları, küresel bir vatandaşı tarif ederken evrensel değerlere sahip olma, farklı ülkelerde yaşayan insanların sorunlarına duyarlı olma, dünyanın iyiliği için çalışma ve insanlara karşı hoşgörülü olma gibi özellikleri ön plana çıkarmışlardır. • Politikaya ilgi konusunda erkek öğretmen adaylarının politikaya ilgilerinin daha fazla olduğu görülmüştür. Nicel bulgularda da benzer şekilde politikaya ilgi açısından erkeklerin lehine olan anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Politikaya katılım açısından kız öğretmen adaylarının büyük çoğunluğunun katılımı oy kullanma ile sınırlı kalmıştır. Erkek öğretmen adaylarının ise oy kullanmanın dışında ileri düzey politik aktivitelere de katıldıkları belirlenmiştir. Politikaya temel düzeyde katılım aşamasında cinsiyete göre ve üniversiteye gelmeden önce yaşanılan bölgeye göre anlamlı fark olduğu belirlenmiştir. Politik bilgi konusunda kız öğretmen adayları kendilerini bilgisiz olarak değerlendirirken erkek öğretmen adayları ise bilgili ya da kısmen bilgili olarak değerlendirmiştir. • Öğretmen adaylarının cumhuriyetçi vatandaşlık algısı ile politik ilgisi arasında düşük düzeyde, pozitif ve anlamlı bir ilişki görülürken; temel düzey politik katılımları ile arasında orta düzeyde, pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının küresel vatandaşlık algısı ile politik ilgisi arasında orta düzeyde, ileri düzey politik katılımları ile arasında düşük düzeyde pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Vatandaşlık, vatandaşlık görevleri, insan hakları, liberal vatandaşlık, cumhuriyetçi vatandaşlık, küresel vatandaşlık, vatandaşlık eğitimi, sosyal bilgiler öğretmen adayı ABSTRACT The aim of this research is to determine (1) pre-service Social Studies teachers’ perception of citizenship, political involvement and political participation; and (2) the relationship between their perceptions of citizenship and their political involvement and participation. The mixed research design was employed in the research. Data were collected through semi-structured interviews along with The Perception of Citizenship Scale, The Political Participation Scale and The Political Involvement Scale, which had been developed by the researcher. The scales that were prepared in the scale development stage were administered in Spring 2011-2012 to 1028 pre-service teachers from University of Western Anatolia, University of Western Marmara, University of Eastern Marmara and University of Western Black Sea (pseudonyms). The developed scales were then administered to 376 pre-service teachers from University of Eastern Marmara in Fall 2012-2013. Qualitative data, on the other hand, were collected through interviews conducted with 20 (10 male and 10 female) pre-service Social Studies teachers from University of Western Anatolia, University of Western Marmara, University of Eastern Marmara and University of Western Black Sea. Qualitative data were analyzed using the descriptive analysis method. In the analysis of quantitative data, on the other hand, arithmetic mean, percentage, frequency, correlation, independent samples t-test and one-way variance analysis (ANOVA) were used. Findings of the research are the following: • Majority of the pre-service teachers, especially male ones, exhibited characteristics of republican citizenship as they expressed the notion of citizenship through concepts of fulfilling citizenship duties, solidarity and allegiance to the state. Similarly, majority of the pre-service teachers defined the good citizen as someone who is aware of and fulfils citizenship duties and as someone who is useful to his/her country. Majority of the pre-service teachers are of the opinion that citizenship duties must be fulfilled. However, they are not adequately knowledgeable with human rights, and they addressed the issue of rights mostly through problems they experience by confusing human rights with citizenship duties. In terms of liberal citizenship and republican citizenship, a statistically significant difference was found with respect to the geographical regions that pre-service teachers had lived before their university education. • Majority of the pre-service teachers stated that the courses on citizenship that they received throughout their education life were taught theoretically. In direct proportion to the size of the city where students attend university, they take part in student clubs, NGOs and conferences. • Majority of the pre-service teachers defined globalization as increased similarities, free movement, mutual relations and trade among countries. While defining the global citizen; the pre-service teachers pointed to characteristics such as having universal values, being sensitive to problems of people living in different countries, working for the good of the world, and tolerating people’s differences. • It was observed that male pre-service teachers have higher levels of political involvement. Quantitative data similarly yielded a higher level of political involvement among males. Political participation of majority of female pre-service teachers is limited to voting. On the other hand, males participate in advanced level political activities. Significant differences were found in basic level political participation with respect to gender and geographical region that they lived before university. As for political knowledge, while female pre-service teachers described themselves as uninformed, male pre-service teachers defined themselves as either well-informed or partially informed. • While a low-level and positive significant correlation was found between pre-service teachers’ perception of republican citizenship and political involvement; a medium-level and positive significant correlation was found between their perception of republican citizenship and basic-level political participation. It was also determined that pre-service teachers’ perception of global citizenship is significantly (medium and positive) correlated with political involvement and significantly (low and positive) correlated with advanced-level political participation. Keywords: Citizenship, citizenship duties, human rights, liberal citizenship, republican citizenship, global citizenship, citizenship education, pre-service social studies teachers