Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2007
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ahmet Hamdi Turangil
Danışman: GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
Özet:Bu çalışmada, Kazak Türkçesinde “deve” sözcüğü ve kullanımını içeren söz varlığı ortaya konulmaya çalışılmış ve Türkiye Türkçesiyle ortak kullanımlar tespit edilmiştir. Öncelikle söz varlığı üzerinde durulmuş; elde edilen bilgi Derleme Sözlüğü, Tarama Sözlüğü, Türkçe Sözlük ile Atasözleri ve Deyimler Sözlüğündeki benzer sözcük, türev, birleşik yapı, deyim ve atasözleri ile karşılaştırılarak birlikte verilmiştir. Ayrıca deve ile ilgili metinlerin Kazak Türkçesi ile yazılmış orijinalleri ile Türkiye Türkçesine aktarımı da gerçekleştirilmiş, böylece söz varlığında sıraladığımız birçok kelimenin edebiyattaki kullanımlarına da ulaşılmıştır. Metinler; hikâye, makale, halk öyküsü, üst başlıklarıyla değerlendirilebilir. Asıl varılan nokta ise Kazak Türkçesinde “deve” sözcüğünün varlığı, Kazak kültüründeki yerinin tespitidir. Bu tespit bize, Kazakistan’da devenin gerek kültürel açıdan, gerek söz varlığı açısından Türkiye ile karşılaştırılamayacak boyutta olduğunu da göstermiş bulunmaktadır. Bu tespit ve ortaya çıkan sonuç, sadece dil ve edebiyat açısından değil, aynı zamanda Türk halk bilimi açısından da önem arz etmektedir. Bu tür çalışmaların artması, Arat’ın da (1977. İslam Ansiklopedisi, “Kazakistan”, c.6, s.494–505, MEB, İstanbul) ifade ettiği gibi, belki de iki yüz yıla yakın zamandır birbirinden uzak kalmış Türk topluluklarının yakınlaşması, tabiri caizse, tekrar birbirlerini tanımaları ve anlamaları açısından da önemlidir. ABSTRACT In this study, it is surveyed the vocabulary including the meanings of “camel” word and its usage in Kazakhstan Turkish and it is tried to determine its similarities and common points in Kazak and Turkey Turkish. Firstly, the vocabulary is defined, then similar and synonymous words, derivatives, combined structural words, idioms and proverbs are compared to anthology dictionary, skimming dictionary, Turkish dictionary, proverbs and idioms dictionary and then mentioned together in the study. Additionally, the texts related to “camel” are also transferred to this study, and the usage and expression of the most words listed in the vocabulary are found in literature. The texts, stories, article, folk stories is evaluated as their headings in general. The final point aimed in this study is the word of “camel” in Kazak Turkish and to determine its position in Kazak Culture. This findings and determination indicate and prove that “camel” word is incomparable level in Kazakhstan and Turkey Turkish by considering both cultural and vocabulary view. The results and findings of this study are not even as important as for both Kazak and Turk Turkish, it is also very important in the perspective of Turk Folk Science. The increase of that kind of studies in the literature, as Arat (1977. İslam Ansiklopedisi, “Kazakistan”, c.6, s.494–505, MEB, İstanbul) was stated, causes all Turk population having been far away for two centuries to become closer, in all honestly it is also important to know and understand each other again. İÇİNDEKİLER iii ABSTRACT v ÖNSÖZ vi İÇİNDEKİLER viii ÇEVİRİYAZI ALFABESİ x İŞARET ve KISALTMALAR xi 1. GİRİŞ 1 1.1. KAZAK TÜRKÇESİNDE DEVE İLE İLGİLİ SÖZ VARLIĞI 10 1.1.1. Devenin Adlandırılmasıyla İlgili Söz Varlığı 10 1.1.2. Devenin Organları ve Fiziksel Özellikleriyle İlgili Söz Varlığı 13 1.1.3. Devenin Hareketleriyle İlgili Söz Varlığı 15 1.1.4. Deveden Üretilen Nesnelerle İlgili Söz Varlığı 16 1.1.5. Deve İçin Kullanılan Aletlerle İlgili Söz Varlığı 19 1.1.6. Deve Hastalıklarıyla İlgili Söz Varlığı 21 1.1.7. Devenin Bakımı, Güdülmesi ve Beslenmesiyle İlgili Söz Varlığı 23 1.1.8. Devenin Yaşam Alanlarıyla İlgili Söz Varlığı 29 1.1.9. Deveyle Oluşturulmuş Türevler, Birleşik Yapılar ve Deyimler 30 1.1.10. Deveyle İlgili Kazak Atasözleri 31 1.2. SÖZ VARLIĞI DİZİNİ 36 2. METİNLER 52 2.1. ÇEVİRİYAZI - AKTARMA 52 2.1.1. Tört Tüliktiñ Keñesi / Dört Tülik (Tür) in Söyleşisi 52 2.1.2. Tört Tülik / Dört Tülik (Tür) 53 2.1.3. Tüye Tuvralı Öleñder / Deve Hakkındaki Şiirler 59 2.1.4. Tüye / Deve 61 2.1.5 Oysılķara ma, Ķavsılķazı ma? / Oysılkara mı, Kavsılkazı mı? 73 2.1.6. Idırıs pen Taylaķ / İdris ile Taylak 96 2.1.7. Arvana / Arvana 109 2.1.8. Oysılķara / Oysılkara 144 2.1.9. Ķıñır Botaķan / İnatçı Botakan 170 2.1.10. Tüye, Arıstan, Ķasķır jäne Tülki / Deve, Aslan, Kurt ve Tilki 177 2.1.11. Tüye Jayındağı Ķazaķtıñ Maķal-Mätelderi / Deve İle İlgili Kazak Atasözleri 187 2.2. KİRİL HARFLİ METİNLER 193 2.2.1. Төрт Түліктің Кеңесі 193 2.2.2. Төрт Түлік 194 2.2.3. Түйе Туралы Өлеңдер 199 2.2.4. Түйе 201 2.2.5. Ойсылқара ма, Қаусылқазы ма? 209 2.2.6. Ыдырыс Пен Тайлақ 223 2.2.7. Аруана 234 2.2.8. Ойсылқара 256 2.2.9. Қыңыр Ботақан 272 2.2.10. Түйе, Арыстан, Қасқыр Және Түлкі 277 2.2.11. Түйе Жайындағы Қазақтың Мақал-Мәтелдері 285 SONUÇ 290 KAYNAKÇA 291 ÖZGEÇMİŞ 293