Arkeolojik buluntular ve yazılı belgeler ışığında M.Ö. II. ve I. binyılda Malatya bölgesi tarihi


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2004

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: HÜSEYİN PEKTAŞ

Danışman: Kemalettin Köroğlu

Özet:

MÖ II. binyılın (Orta Tunç Çağı’nda) başında Malatya bölgesi birtakım kentlere bölünmüştür. Bu dönemde Malatya bölgesi ile Fırat’ın doğusundaki Elazığ bölgesinde aynı kültür hakimdi. Bu kültürün Malatya-Elazığ bölgesine özgü olduğu anlaşılmıştır. Hitit Kralı I. Hattuşili’nin (MÖ 1650-1620) bölgeye gelmesiyle, bölgede Hitit ve Orta Anadolu kültürünün etkisi görülmeye başlamıştır. Hitit İmparatorluğu (MÖ 1650-1200) MÖ 1200’de yıkılıncaya kadar (Son Tunç Çağı’nda) Hitit ve Orta Anadolu kültürünün etkisi devam etmiştir. Bu dönemde de Fırat’ın her iki yakasında aynı kültür hakim olmuştur. Hitit İmparatorluğu’nun MÖ 1200’de yıkılmasından sonra Erken Demir Çağı’nda güçlü bir Malatya Krallığı MÖ II. binyılın sonuna kadar varlığını sürdürmüştür. Erken Demir Çağı’nda Malatya bölgesinden tanıdığımız hiyeroglifli kabartma veya Ortostat gibi kalıntılar Elazığ bölgesinde yoktur. Bu durum, Erken Demir Çağı’nda Fırat’ın doğusu ile batısı arasında kültürel bir farklılık olduğunu gösterir. MÖ I. binyılda güçlü olan Malatya Krallığı ,Orta Demir Çağı’nda Assur ve Urartu baskısı ile zayıflamıştır. Malatya Krallığı 8. yüzyılın sonunda Assur eyalet merkezi haline gelmiştir. Malatya adı, Hitit belgelerinde Malita, Maldiya, Malitiya, Malitya ve Malit şeklinde geçmektedir. Malatya’ya lokalize edilen adların hepsinin kökeni Hititçe Melit/Milit (bal) kelimesinden gelmektedir. Summary Malatya region was separated in some small cities at the beginning of II nd millenium B.C. In this period, the same culture was dominated in Malatya region and Elazığ region which was settled in the east Euphrates. It’s understood that this culture was unique to Malatya-Elazığ region . After Hattušili I (1650-1620 B.C.) of Hittites had come to the region, Hittite and Middle Anatolia culture’s effects began to seem in the region. Until Hittite Impire (1650-1200 B.C.) demolished in 1200 B.C., Hittite and Midle Anatolia culture’s effects showed a continuation. In this period the same culture dominated on both banks of Euphrates. After Hittite Impire had demolished in 1200 B.C., a strong Malatian Kingdom continued its existence in the Early Iron Age until the end II nd millenium. In the Early Iron Age , hieroglyph relief or ruins like Orthostat which we find in Malatian region, can not be seem in Elazığ district. This situation shows that there is a cultural difference between east and west bank of Euphrates in the Early Iron Age . Malatya Kingdom, which was strong in the Middle Iron Age, got weak under Assyrian and Urartian pressure in the I st millenium B.C. Malatian Kingdom became Assyrian central state at the of end 8 nd century. Malatya’s name in the Hittite documents can be read as Malita, Malidia, Malitia and Malit. The names which are localized in Malatya, are originated from a Hittite word : Melit/ Milit (honey).