Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Geleneksel Türk El Sanatları Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2009
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: EDA ERZURUMLUOĞLU
Danışman: METİN ERKAN KAFKAS
Özet:İstanbul’da yerleşim dokusu Batılılaşma süreciyle birlikte hızlı bir değişim göstermiştir. Bu hızlı değişim 18. yüzyıldan itibaren, öncelikle Üsküdar, Suriçi, daha sonra Beyoğlu (Pera) ve Boğaziçi’nde gerçekleşmiştir. Bu bölgeler gözde yerleşim alanları haline gelmiştir. Batılılaşma süreci, Osmanlı mimarisinin önemli bir aşamasına sahne olan Sultan III. Selim döneminde belirginleşmeye başlamıştır. Batı sanatına ve mimarlık üsluplarına duyulan ilgi, yenileşme çabalarının hız kazandığı II. Mahmud döneminde hız kazanmış nihayetinde barok, rokoko, ampir gibi üsluplar bütün yapı tiplerinde görülmeye başlamıştır. Mimaride Batılılaşma Abdülaziz dönemiyle birlikte son halini almıştır. Osmanlı mimarisinin son döneminde ortaya çıkan bu batılılaşma ya da değişim sürecine hız kazandıran Balyan ailesinin, beş kuşak boyunca çok sayıda eser verdiği ve adeta bu döneme damgasını vurduğu görülmüştür. Bu çalışmaya konu olan Seyfettin Efendi Sahil Sarayının da (Kabataş Erkek Lisesinin) Balyan ailesince yapılmış olduğu bazı tarihçiler tarafından ifade edilmektedir. Seyfettin Efendi Sahil Sarayının bulunduğu Boğaziçi’nde, Osmanlı sivil mimarisi; Batılılaşmanın etkisiyle, yan yana sıralanan yalılarda görüldüğü gibi sade, yalın ve işlevsel mimari anlayışını, rengârenk ve görkemli yapılara bırakmıştır. Bu yapılarda şatafatlı ve süslü dış cephe düzenlemeleri neredeyse iç dekorasyonla yarışır boyutlardadır. Dış cephelerde, renk ve ahşap malzemeyle oluşturulan süslemeler, dönemin tipik etkilerini simgelemektedir. İç düzenlemelerin ise, gerek kullanıcının gerekse mimarın, talep, estetik ve etkileşim üçlemi doğrultusunda gerçekleştirildiği söylenebilir. Bu yapılarda çoklukla gözümüze çarpan iç süslemeler; mobilya, kumaş ve yer döşemeleri dışında tavan dekorasyonları ve süslemeleridir. 19 yy Batılaşma etkileriyle birlikte sivil mimari ve dekorasyonu bir bütün olarak ele alınmıştır. Dış cephede oluşturulan yeni üslup ve düzenleme biçimi iç v cephede de kendisini göstermiştir. Dış cephede uygulanan paftalama (Geometrik bölünmeler), iç tavan ve duvarlarında da uygulanmıştır. Ahşap profillerle oluşturulan geometrik bölüntüler içine, kalemişi süslemeler, doğa, manzara, natürmort ve hayvan resimleri yapılmıştır. Kalemişi süslemeler de yüzyılının etkileşim üslubu ve mimarının estetik kaygıları doğrultusunda uygulanmıştır. Seyfettin Efendi Sahil Sarayı’nın tüm bölümlerindeki kalemişi uygulamaları bu çalışma kapsamında incelenmiş, bu uygulamaların dönemin Osmanlı Mimarisindeki gelişim ve değişimlerin göstergeleri olduğu, yapıda genel olarak en güzel ve zarif şekilde tavan süslemelerinin uygulandığı, zamanın ve çevresel şartların tahribi sonucunda yıpranan kalemişi eserlerin korunmasının gerekli olduğu sonucuna varılmıştır. Çalışmada ulaşılabilen mimari tespitlerle birlikte yapının tipik özelliklerini oluşturan üslup ve sanatsal niteliklerini de belgelenmesi amacıyla öncelikle Osmanlı Mimarisinde batılılaşma dönemi ve süsleme üslup özellikleri, ardından Kabataş Erkek lisesi, Seyfettin Efendi Sahilsarayı’na ait mimari özellikler son olarak da bina içindeki kalem işi süslemeler incelenmiştir. SUMMARY Settlement structure in İstanbul has altered fastly by westernizing. This fast changing happened firstly in Üsküdar, Suriçi then Beyoğlu (Pera) and Boğaziçi since the 18th century. This residental areas had become more popular for settlement. The beginning of the westernization process had started to been strongly marked in the III.Selim’s sultanate period when Ottoman architecture had increased importantly. Inspiration to Western artistry and architectural style increased in the sultanate period of II. Mahmud and bacause of this reason artistic styles such as baroque, rococo and empire had been observed in whole structural types. Westerniziation in the arcitecture finalized in the Sultan Abdulaziz’s sultanate period. Balyan family had contributed too much in westernization of Ottoman architecture by giving so many work of arts throughout its five generation. By the claims of some historians, Kabatas Erkek High School, Seyfettin Efendi Coast Castle were constructed by Balyan family. In Boğaziçi where Seyfettin Efendi Coast Castle presents, there used to be simple, plain waterside houses near the sea. However, with the effect of the westernizing of the Ottoman civil architecture, houses’ styles had been replaced by more colorful and glorious ones. The exterior design of these houses are as magnificent as the interiors. The exterior decorations that are designed with the colour and wood, symbolizes the typical effects of this period. It could be said that the interior designs were done in accordance with both architect and owners’ demand, interaction and aeshtetic. In these houses it could be clearly observed that the roof designations are more attractive than furnitures and plank bottoms. By the influence of 19th centuries westernization movement, civilian architecture and decoration were considered as a whole. The threading applied to the exterior also had vii been applied to the interior. These parts that are made by the wood were painted of natural figures, still life, animal pictures and engraving. Engraving decorations are made by both the interaction style in its period and the architects’ artistic styles. Whole engraving applications of Seyfettin Efendi Coast Castle are analyzed in this research, this applications showed us the differences and the develeopment of Ottoman architecture at this period. Generally, roof decorations had been applied well and elegant. Engraving products which were destroyed year in the length of time and the natural effects, should be protected. Firstly, westernization of the Ottoman architecture and its decoration styles then architectural attributes of Kabataş Erkek Lisesi, Seyfettin Efendi Coast Castle and finally interior design of the houses were analyzed for documenting architectural and typical attributes of the house with the architectural determinations.