Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: İsmail Araz
Danışman: HALİL İBRAHİM KAÇAR
Özet:Arap şiiri, edebiyat sahasındaki ilimler başta olmak üzere İslâmi ilimlerin amaç ve gayelerinin doğru bir şekilde anlaşılıp yorumlanması amacına matuf bu ilimlerin muhtelif dallarında uzman olan âlimler tarafından mercek altına alınarak irdelenmiş ve yeri geldiğinde delil amaçlı ilgili meseleler için rivayet edilmiştir. Arap şiirinin kazandığı bu başarının arkaplanında sadece şiirlerin Arapça olması yatmamaktadır; şiirlerde vaki olan fesâhat, belâgat ve sanatsal estetikler, âlimlerin nazarında önemli görülmüş ve buna bağlı olarak şairlerin şiirlerine değer atfedilmiştir. Arap şiirinde fesâhat, belâgat, teşbîh ve istiâre denildiğinde akla Ebü’t-Tayyib’in ismi gelmektedir. Ebü’t-Tayyib’in şiiri içerdiği sanatsal estetik, şairlerin kullanımlarından farklı terkipler ve portrelere sahip olması dolayısıyla Arap edebiyatında edebî birikimin doruk noktasında görülmüştür. Şairin şiirlerine atfedilen bu ehemmiyet, sadece sözlü edebiyatta kalmamış, bunun yanı sıra yazılı edebiyata da taşınarak Ebü’t-Tayyib etrafında geniş bir şerh ve nakd literatürünün doğmasına vesile olmuştur. Nitekim daha şair hayattayken şiirleri, büyük dil âlimleri tarafından şerh edilmiştir. Bu çalışmada, Ebü’t-Tayyib’in Dîvân’ı üzerine yapılan onlarca şerhin devamı sayılabilecek Berkûkî’nin şerhi, muhteva ve biçim yönünden incelendi. Şerh, Ebü’t-Tayyib’in şiirlerine yönelik olduğu için çalışmada ayrıca şairin hayatına ve şiir anlayışına da değinilerek şiirlerinin bu kadar ehemmiyeti haiz olmasının arkaplandaki sebebi irdelendi. Berkûkî’nin şerhinin olumlu tarafları, şiir şerhindeki noksanlıkları, edebî zevke bakış açısı ve şerhinde takip ettiği metodun diğer şârihlerin metoduyla kıyaslanması gibi konular ve bu konulara bağlı olarak şerhte muğlak kalan problemler incelenip değerlendirildi. Çalışmanın temel amacı, Berkûkî’nin Ebü’t-Tayyib’in şiirlerini şerh etmede takip ettiği metodun incelenmesidir. Bu bağlamda Ebü’t-Tayyib’in şiir anlayışına ve haiz olduğu şöhretin arkaplanındaki amilin nasıl oluştuğuna dair cevaplar aranmıştır. İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 1 KISALTMALAR v GİRİŞ 1 I. ÇALIŞMANIN KONUSU, YÖNTEMİ VE AMACI 4 II. ÇALIŞMANIN KAYNAKLARI 8 BİRİNCİ BÖLÜM EBÜ'T-TAYYİB'İN HAYATI, DÎVÂN'I ve ABDURRAHMAN el-BERKÛKÎ (TARİHSEL ARKAPLAN) 1. EBÜ’T-TAYYİB’İN HAYATI 14 2. DÎVÂN’I 33 2.1 Divan Üzerine Yapılan Şerhler 41 2.1.1. Klasik Arap Şiirinde Şerh Geleneği 41 2.2. Dîvân Üzerine Yapılan Müstakil Şerhler 46 2.3. Dîvân’ın Bir Kısmını Şerh Eden Şârihler 65 3. ABDURRAHMAN el-BERKÛKÎ 77 3.1 Berkûkî’nin Doğumu, Ailesi ve İlim Tahsili 77 3.2 Berkûkî’nin Eserleri 80 3.3 Berkûkî’nin Edebî Kişiliği 83 İKİNCİ BÖLÜM ŞERHİN MUHTEVA AÇISINDAN TAHLİLİ 2.1. ŞERHİN KALEME ALINMA AMACI 85 2.2 ŞERHİN MUKADDİMESİ 87 2.2.1 Şârih’in Ebü’t-Tayyib’in Hayatı ve Nübüvvet İddiası Hakkındaki Görüşleri 88 2.3 BERKÛKÎ’NİN KENDİSİNDEN ÖNCEKİ ŞERHLERE ATIFLARI 103 2.3.1 Şârihlerin İhtilaflarına Yer Vermesi 104 2.3.2 Şerhini Katmadan Şârihlerin Görüşlerini Olduğu Gibi Aktarması 107 2.3.3 Şârihlerin Zorlama Yorumlarına Atıf Yapması 112 2.3.4 Görüşlerin Çatışması Durumunda Sonuca Varma ve Tercih Metodu 117 2.4 EBÜ’T-TAYYİB’İN MÜŞKİL BEYİTLERİNİ DEĞERLENDİRMESİ 120 2.4.1 Beyitlerin Şerhinde Yetersiz Kaldığı Yönler 121 2.4.2 Beyitlerin Yapısı ve Anlamı Üzerinden Ebü’t-Tayyib’i Tenkit Etmesi 128 2.5 EBÜ’T-TAYYİB’İN SERİKATLARINI DEĞERLENDİRMESİ 134 2.5.1 Ebü’t-Tayyib’in Serikat Meselesine Genel Bir Bakış 134 2.5.2 Berkûkî’ye Göre Ebü’t-Tayyib’in Serikatları 141 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ŞERHİN METOT AÇISINDAN TAHLİLİ 3.1 ŞÂRİHİN FAYDALANDIĞI KAYNAKLAR 150 3.2 ŞERHİN TERTİBİ 153 3.3 ŞÂRİHİN KELİME TAHLİLLERİ 157 3.3.1 Kelimelerin Mana Vecihlerini Açıklaması 158 3.3.2 Kelimelerin Etimolojik ve Semantik Temellerine Değinmesi 161 3.3.3 Garib Kelime ve Terkipleri Açıklama Metodu 165 3.3.4 Kelimelerin Beyitlerdeki Anlamları ile Lugattaki Anlamlarını Karşılaştırma Metodu 173 3.4 İSTİŞHAD METODU 177 3.5 NAHİV, SARF VE BELÂGAT AÇISINDAN ŞİİRLERİ ŞERH ETMESİ 186 3.5.1 Beyitte Geçen Kelimelerin İ’rab Vecihlerini Belirtmesi 187 3.5.2 Belâgat Konularına Değinmesi 191 3.5.3 Aruz İlmine Değinmesi 195 3.6 BEYİTLERİ KASİDE’NİN KONU BÜTÜNLÜĞÜNE GÖRE ŞERH ETMESİ 196 3.7 GÖRÜŞLERİ AÇIKLARKEN KULLANDIĞI KALIPLAR 201 3.7.1 Başkalarının Görüşlerini Açıklarken Kullandığı Kalıplar 202 3.7.2 Kendi Görüşlerini Açıklarken Kullandığı Kalıplar 202 SONUÇ 205 KAYNAKÇA 211 -------------------- Arab poetry has been examined by scholars who are experts in various branches of Islamic sciences, especially by scientists in the field of the literature in order to correctly understand and interpret the aims and purposes of Islamic sciences. This importance attributed to Arabic poetry has managed to preserve itself since the revelation. The success of this importance lies not only in the fact that the poems are Arabic; eloquence and artistic aesthetics contained in the poem were considered important in the eyes of the scholars and attributed value to the poets' poems. In Arabic poetry, the name of Abu al-Tayyib comes to mind when it is eloquence and aesthetics mentioned. Abu al-Tayyib’s poems have been seen at the height of literary accumulation due to the artistic aesthetics it contains in Arabic literature and its compositions and portraits different from those of poets. This importance attributed to the poet's poems, not only in oral literature, but also moved to written literature has led to the emergence of a wide commentary and nakd literature around Abu al-Tayyib. As a matter of fact, while the poet was alive, his poems were annotated by great language scholars. In this study, the interpretation of Barquqi, which can be considered as the continuation of dozens of commentaries on the Diwan of Abu al-Tayyib, was examined in terms of content and format. Since the commentary is directed to the poems of Abu al-Tayyib, in the study, the life of the poet and his understanding of poetry are also mentioned and the reason behind this importance is examined. The positive aspects of Barquqi's commentary, the deficiencies in the commentary of the poetry, the point of view of the literary taste and the comparison of the method he followed in his commentary (sharh) with the method of the other commentaries and the ambiguous problems in these subjects were evaluated. The main purpose of this study is to examine the method followed by Barquqi in his commentary on Abu al-Tayyib’s poems. In this context, the answers of Abu al-Tayyib's understanding of poetry and how the agent formed in the background of his fame were sought. İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 1 KISALTMALAR v GİRİŞ 1 I. ÇALIŞMANIN KONUSU, YÖNTEMİ VE AMACI 4 II. ÇALIŞMANIN KAYNAKLARI 8 BİRİNCİ BÖLÜM EBÜ'T-TAYYİB'İN HAYATI, DÎVÂN'I ve ABDURRAHMAN el-BERKÛKÎ (TARİHSEL ARKAPLAN) 1. EBÜ’T-TAYYİB’İN HAYATI 14 2. DÎVÂN’I 33 2.1 Divan Üzerine Yapılan Şerhler 41 2.1.1. Klasik Arap Şiirinde Şerh Geleneği 41 2.2. Dîvân Üzerine Yapılan Müstakil Şerhler 46 2.3. Dîvân’ın Bir Kısmını Şerh Eden Şârihler 65 3. ABDURRAHMAN el-BERKÛKÎ 77 3.1 Berkûkî’nin Doğumu, Ailesi ve İlim Tahsili 77 3.2 Berkûkî’nin Eserleri 80 3.3 Berkûkî’nin Edebî Kişiliği 83 İKİNCİ BÖLÜM ŞERHİN MUHTEVA AÇISINDAN TAHLİLİ 2.1. ŞERHİN KALEME ALINMA AMACI 85 2.2 ŞERHİN MUKADDİMESİ 87 2.2.1 Şârih’in Ebü’t-Tayyib’in Hayatı ve Nübüvvet İddiası Hakkındaki Görüşleri 88 2.3 BERKÛKÎ’NİN KENDİSİNDEN ÖNCEKİ ŞERHLERE ATIFLARI 103 2.3.1 Şârihlerin İhtilaflarına Yer Vermesi 104 2.3.2 Şerhini Katmadan Şârihlerin Görüşlerini Olduğu Gibi Aktarması 107 2.3.3 Şârihlerin Zorlama Yorumlarına Atıf Yapması 112 2.3.4 Görüşlerin Çatışması Durumunda Sonuca Varma ve Tercih Metodu 117 2.4 EBÜ’T-TAYYİB’İN MÜŞKİL BEYİTLERİNİ DEĞERLENDİRMESİ 120 2.4.1 Beyitlerin Şerhinde Yetersiz Kaldığı Yönler 121 2.4.2 Beyitlerin Yapısı ve Anlamı Üzerinden Ebü’t-Tayyib’i Tenkit Etmesi 128 2.5 EBÜ’T-TAYYİB’İN SERİKATLARINI DEĞERLENDİRMESİ 134 2.5.1 Ebü’t-Tayyib’in Serikat Meselesine Genel Bir Bakış 134 2.5.2 Berkûkî’ye Göre Ebü’t-Tayyib’in Serikatları 141 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ŞERHİN METOT AÇISINDAN TAHLİLİ 3.1 ŞÂRİHİN FAYDALANDIĞI KAYNAKLAR 150 3.2 ŞERHİN TERTİBİ 153 3.3 ŞÂRİHİN KELİME TAHLİLLERİ 157 3.3.1 Kelimelerin Mana Vecihlerini Açıklaması 158 3.3.2 Kelimelerin Etimolojik ve Semantik Temellerine Değinmesi 161 3.3.3 Garib Kelime ve Terkipleri Açıklama Metodu 165 3.3.4 Kelimelerin Beyitlerdeki Anlamları ile Lugattaki Anlamlarını Karşılaştırma Metodu 173 3.4 İSTİŞHAD METODU 177 3.5 NAHİV, SARF VE BELÂGAT AÇISINDAN ŞİİRLERİ ŞERH ETMESİ 186 3.5.1 Beyitte Geçen Kelimelerin İ’rab Vecihlerini Belirtmesi 187 3.5.2 Belâgat Konularına Değinmesi 191 3.5.3 Aruz İlmine Değinmesi 195 3.6 BEYİTLERİ KASİDE’NİN KONU BÜTÜNLÜĞÜNE GÖRE ŞERH ETMESİ 196 3.7 GÖRÜŞLERİ AÇIKLARKEN KULLANDIĞI KALIPLAR 201 3.7.1 Başkalarının Görüşlerini Açıklarken Kullandığı Kalıplar 202 3.7.2 Kendi Görüşlerini Açıklarken Kullandığı Kalıplar 202 SONUÇ 205 KAYNAKÇA 211