Çubuk Çayı Havzası'nın Hidrografyası

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2025

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: MÜCAHİT AYDOS

Danışman: Atilla Karataş

Özet:

Dünya üzerindeki su kaynaklarının eşit dağılmadığı bilinen bir gerçektir. Ancak mevcut durumda zaten sınırlı olan bu kaynaklar; iklim değişikliği, tarım ve sanayi faaliyetleri ile bilinçsizce kullanım gibi çeşitli etkenler nedeniyle giderek azalmaktadır. Bu durum, su krizlerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlamaktadır. Türkiye`de de benzer şekilde su kaynaklarının azalması, bu kaynakların etkin bir şekilde yönetilmesini ve planlanmasını gerektirmektedir. Bu çerçevede, Ankara ili sınırları içerisinde yer alan Çubuk Çayı, Yukarı Sakarya Nehri Havzası içinde Ankara Çayı`na bağlanan en büyük kollardan biri olup hem doğal hem de beşeri kullanım açısından büyük önem taşımaktadır. Havza, başta Çubuk 2 Barajı olmak üzere Ankara`nın içme ve kullanma suyu temininde oldukça önemlidir. Bu nedenle, çalışmada Çubuk Çayı Havzasının Hidrografyası incelenmiştir. Yapılan incelemeler dört bölümde ele alınmıştır. İlk iki bölümde havzaya ilişkin genel özellikler ve morfometrik analizler değerlendirilerek havza tanıtılmış, üçüncü bölümde bu bulgular ile arazi çalışmaları birleştirilerek havzanın hidrolojik ve hidrometrik özellikleri ortaya konulmuştur. Dördüncü bölümde, elde edilen tüm veriler bir arada değerlendirilmiş, havzanın 10, 25, 50 ve 100 yıllık projeksiyonları oluşturulmuştur. Ardından, Havza üzerinde tespit edilen sorunlar ele alınmış ve bunlara yönelik çözüm önerileri sunularak çalışma tamamlanmıştır.

Giriş bölümünde, Çubuk Çayı Havzasının konumu ve genel coğrafi özellikleri ortaya konularak; fiziki coğrafya özellikleri başlığı altında jeoloji ve tektonik, jeomorfoloji, toprak, iklim, bitki örtüsü açıklanıp; beşeri ve ekonomik faaliyetler adı altında, sahanın nüfusu ve yerleşmesi, turizm, sanayi faaliyetleri, tarım ve hayvancılık, madencilik ve ulaşım değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacı, “Amaç ve Kapsam” kısmında; kullanılan materyallere ise “Materyal ve Yöntem” kısmında değinilmiş olup, en son saha üzerinde yapılan çalışmalar “Önceki Çalışmalar” başlığı altında eklenerek giriş kısmı tamamlanmıştır.

İkinci bölümde, havzanın morfometrik analizleri yapılarak üç ayrı başlık altında; alansal, çizgisel, yüzeysel parametreler olarak değerlendirilmiş olup, alansal parametreler: havza alanı, havza çevresi, dairesellik oranı, havza uzunluk oranı, yoğunluk oranı, biçim katsayısı, birleşik şekil faktörü, havza şekil faktörü, havza görünüm oranı, vadi yoğunluğu, akarsu sıklığı, yatak varlığı sabitesi, infiltrasyon sayısı, tekstür oranı; çizgisel parametreler başlığı altında: havza uzunluğu, maksimum havza genişliği, ana akarsu uzunluğu, akarsu uzunluk oranı, çatallanma oranı, yüzeysel akış uzunluğu, uygunluk oranı; yüzeysel parametreler başlığı altında ise; eğim, bakı, yükselti, rölyef oranı, kurvatür dereceleri, nispi alan, nispi yükselti, hipsometrik eğri, hipsometrik integral, gravelius indeksi, asimetri faktörü, yamaç yüzeyi kıvrımlılığı ve vadi profiline ait parametreler incelenmiş ve bölüm sonlandırılmıştır.