Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Seval Minaz
Danışman: Şehnaz Biçer
Özet:Pek çok kültür ve mitolojide de yüzyıllardır karşımıza çıkan yaratık ve cin; demon karakterleri Doğu kültürüne ait yazma eserlerde birbirinden farklı konular ve sahneler içinde yer bulmuştur. Bozkır sanatkârı Mehmed Siyah Kalem'in yaşamı, eserleri ve bilhassa demon karakterleri sanat tarihçileri tarafından yıllardır üzerinde araştırma konusu olmuştur. Üstadın demonlarının ışığında çıktığımız yolda, 16. yy.'a ait Metâli’üs Saâde yazma eserlerindeki yaratık ve cin karakterler içeren sahneler, kompozisyon bütünlüğü, renk ve teknik analizinin yanı sıra, figürlü sahnelerin detaylı çizim ve karakter özellikleri incelenmiştir. Yaratık ve cinler kimi nüshalarda padişahı, baş cini ya da devlet erkanından önemli bir zatı koruyan iyilik timsali gösterilirken; kimi nüshalarda Batı'da atfedildiği gibi şeytanî özelliklerle tasvir edilmiştir. Kiminde hayvandan çıkışlı karakter özelliklerinin yüklendiği demonlar olduğu gibi, kimi sahnelerde yaratık diye adlandırılabilecek karakterler görülmektedir. Metâli’üs Saâde yazma eserlerindeki yaratık ve cin karakterlerin detaylı analizinin ardından oradaki yaratık ve cin karakterleri ile 16. Yüzyıl’daki muhtelif eserlerdeki benzerlik ve farklılık gösteren nüshalar belirlenmiş, analizi yapılmış ve sonuçlara ulaşılmıştır. Demonların; yaratık ve cinlerin bulunduğu sahnelerin kompozisyon bütünlüğü, konusu, uygulama tekniği ve renklerinde farklılıklar olsa dâhi; anatomik özellikleri, uzuvlarındaki detaylar, ten dokuları, benzer kıyafet ve aksesuar özellikleri benzerlikler göstermektedir. Bilhassa kafa yapısı ve portre detaylarındaki karakteristik özelliklerin benzerlikleri üzerinde çizim analizlerinde çokça detay belirlenmiştir. Demonları vücut hareketleri, mimikleri ve özellikle göz yapılarındaki benzerlikler de üzerinde durulan konulardan olmuştur. Metâli’üs Saâde yazma eserindeki yaratık ve cin karakterlerinin incelenmesinde teknik özellikler ve kompozisyon analizinin yanında, oradaki dilsiz karakterlerin konusu, anlatmak istedikleri ve de en önemlisi izleyiciye yansıyan duygu analizleri de tezimizin kapsamını oluşturmuştur. Ana eser ışığında 16. yüzyılın ikinci yarısına ait muhtelif yazma eserlerde de benzer bir disiplinle analizler yapılmıştır. Pek çok kültür ve mitolojide de yüzyıllardır karşımıza çıkan yaratık ve cin; demon karakterleri Doğu kültürüne ait yazma eserlerde birbirinden farklı konular ve sahneler içinde yer bulmuştur. Bozkır sanatkârı Mehmed Siyah Kalem'in yaşamı, eserleri ve bilhassa demon karakterleri sanat tarihçileri tarafından yıllardır üzerinde araştırma konusu olmuştur. Üstadın demonlarının ışığında çıktığımız yolda, 16. yy.'a ait Metâli’üs Saâde yazma eserlerindeki yaratık ve cin karakterler içeren sahneler, kompozisyon bütünlüğü, renk ve teknik analizinin yanı sıra, figürlü sahnelerin detaylı çizim ve karakter özellikleri incelenmiştir. Yaratık ve cinler kimi nüshalarda padişahı, baş cini ya da devlet erkanından önemli bir zatı koruyan iyilik timsali gösterilirken; kimi nüshalarda Batı'da atfedildiği gibi şeytanî özelliklerle tasvir edilmiştir. Kiminde hayvandan çıkışlı karakter özelliklerinin yüklendiği demonlar olduğu gibi, kimi sahnelerde yaratık diye adlandırılabilecek karakterler görülmektedir. Metâli’üs Saâde yazma eserlerindeki yaratık ve cin karakterlerin detaylı analizinin ardından oradaki yaratık ve cin karakterleri ile 16. Yüzyıl’daki muhtelif eserlerdeki benzerlik ve farklılık gösteren nüshalar belirlenmiş, analizi yapılmış ve sonuçlara ulaşılmıştır. Demonların; yaratık ve cinlerin bulunduğu sahnelerin kompozisyon bütünlüğü, konusu, uygulama tekniği ve renklerinde farklılıklar olsa dâhi; anatomik özellikleri, uzuvlarındaki detaylar, ten dokuları, benzer kıyafet ve aksesuar özellikleri benzerlikler göstermektedir. Bilhassa kafa yapısı ve portre detaylarındaki karakteristik özelliklerin benzerlikleri üzerinde çizim analizlerinde çokça detay belirlenmiştir. Demonları vücut hareketleri, mimikleri ve özellikle göz yapılarındaki benzerlikler de üzerinde durulan konulardan olmuştur. Metâli’üs Saâde yazma eserindeki yaratık ve cin karakterlerinin incelenmesinde teknik özellikler ve kompozisyon analizinin yanında, oradaki dilsiz karakterlerin konusu, anlatmak istedikleri ve de en önemlisi izleyiciye yansıyan duygu analizleri de tezimizin kapsamını oluşturmuştur. Ana eser ışığında 16. yüzyılın ikinci yarısına ait muhtelif yazma eserlerde de benzer bir disiplinle analizler yapılmıştır. Pek çok kültür ve mitolojide de yüzyıllardır karşımıza çıkan yaratık ve cin; demon karakterleri Doğu kültürüne ait yazma eserlerde birbirinden farklı konular ve sahneler içinde yer bulmuştur. Bozkır sanatkârı Mehmed Siyah Kalem'in yaşamı, eserleri ve bilhassa demon karakterleri sanat tarihçileri tarafından yıllardır üzerinde araştırma konusu olmuştur. Üstadın demonlarının ışığında çıktığımız yolda, 16. yy.'a ait Metâli’üs Saâde yazma eserlerindeki yaratık ve cin karakterler içeren sahneler, kompozisyon bütünlüğü, renk ve teknik analizinin yanı sıra, figürlü sahnelerin detaylı çizim ve karakter özellikleri incelenmiştir. Yaratık ve cinler kimi nüshalarda padişahı, baş cini ya da devlet erkanından önemli bir zatı koruyan iyilik timsali gösterilirken; kimi nüshalarda Batı'da atfedildiği gibi şeytanî özelliklerle tasvir edilmiştir. Kiminde hayvandan çıkışlı karakter özelliklerinin yüklendiği demonlar olduğu gibi, kimi sahnelerde yaratık diye adlandırılabilecek karakterler görülmektedir. Metâli’üs Saâde yazma eserlerindeki yaratık ve cin karakterlerin detaylı analizinin ardından oradaki yaratık ve cin karakterleri ile 16. Yüzyıl’daki muhtelif eserlerdeki benzerlik ve farklılık gösteren nüshalar belirlenmiş, analizi yapılmış ve sonuçlara ulaşılmıştır. Demonların; yaratık ve cinlerin bulunduğu sahnelerin kompozisyon bütünlüğü, konusu, uygulama tekniği ve renklerinde farklılıklar olsa dâhi; anatomik özellikleri, uzuvlarındaki detaylar, ten dokuları, benzer kıyafet ve aksesuar özellikleri benzerlikler göstermektedir. Bilhassa kafa yapısı ve portre detaylarındaki karakteristik özelliklerin benzerlikleri üzerinde çizim analizlerinde çokça detay belirlenmiştir. Demonları vücut hareketleri, mimikleri ve özellikle göz yapılarındaki benzerlikler de üzerinde durulan konulardan olmuştur. Metâli’üs Saâde yazma eserindeki yaratık ve cin karakterlerinin incelenmesinde teknik özellikler ve kompozisyon analizinin yanında, oradaki dilsiz karakterlerin konusu, anlatmak istedikleri ve de en önemlisi izleyiciye yansıyan duygu analizleri de tezimizin kapsamını oluşturmuştur. Ana eser ışığında 16. yüzyılın ikinci yarısına ait muhtelif yazma eserlerde de benzer bir disiplinle analizler yapılmıştır. -------------------- In many cultures and mythology, creatures and genies(goblins) that have come across for centuries; demon characters have been found in different subjects and scenes in the manuscripts of Eastern culture. The life, works and especially the demon characters of the steppe artist Mehmed Siyah Kalem have been the subject of research by art historians for years. In the light of the master's demons, the scenes in the 16th century Metali’us Saade manuscripts containing creature and genie characters, composition integrity, color and technical analysis, as well as detailed drawing and character characteristics of the figured scenes were examined. Creatures and genies in some copies of the sultan, the head daemon or the state of protection of an important person is shown a symbol of goodness; as depicted in the West in some copies. In some scenes, there are characters that can be called creatures, in some scenes, as well as demons in which the character traits from the animal are loaded. Following the detailed analysis of the creatures and genie characters in Metali’us Saade manuscripts, the creatures and genies characters there and the copies showing similarities and differences in various works of the 16th century were identified, analyzed and the results were reached. Demons; even if there are differences in composition integrity, subject, application technique and colors of scenes with creatures and demons; anatomical features, limb details, skin tissues, similar clothing and accessory features show similarities. Especially, the similarities of the characteristics of the head structure and portrait details have been determined in detail in the drawing analysis. Demons, body movements, mimics and similarities in eye structures were also discussed. Besides the technical characteristics and composition analysis in the analysis of the creatures and genie characters in the Metali’us Saade manuscript, the subject of the dumb characters there, the expressions they wanted to tell and most importantly, the emotion analyzes reflected to the audience also constituted the scope of our thesis. In the light of the main work, various manuscripts belonging to the second half of the 16th century were analyzed with a similar discipline.