Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Kamu Hukuku Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2000
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: SERKAN BAYRAM
Danışman: BİHTERİN DİNÇKOL
Özet:İnsanların tek başlarına gerçekleştiremeyecekleri amaçlarını gerçekleştirmek için, bir araya gelerek, düşünce ve eylemlerini birleştirmek suretiyle kurdukları derneklerin ülkemizde ilginç bir tarihçesi vardır. Zira ülkemiz hukuk sisteminin gelişiminde, derneklerle ilgili yasal düzenlemelere hakim olan düşünce ile dernek kurmak isteyenlerin ve dernek kuranların sınırsız özgürlük ve davranma istekleri arasındaki ilişki, çatışma ve uyum arasında sürekli gidip gelmeler şeklinde olmuştur. Türk Hukuk Sisteminin geçmişine baktığımızda katı yasal düzenlemelerin çoğu zaman bir tepkinin sonucu olduğunu görürüz. Bu tepki, daha önceki dönemlerde yürürlükte olan yasal düzenlemelere hakim olan iyiniyetin, uygulamada kötüye kullanılması sonucu oluşan tepkidir. 3 Ağustos 1909 tarihli Cemiyetler Kanunu serbest kuruluş sistemini öngörürken, 15 Ekim 1923 tarih ve 325 sayılı Kanun ile 20 Aralık 1923 tarih ve 387 sayılı Kanun, bu özgürlük rejimini önemli ölçüde sınırlandırmıştır. 17 Şubat 1926 tarihinde kabul edilen Medeni Kanunda yer alan ve derneklerin kuruluş ve faaliyetlerine ilişkin olan düzenlemelerin özgürlükçü ruhunun aksine 16 Haziran 1938 tarih ve 3512 sayılı Cemiyetler Kanunu otoriter bir sistem getirmiştir. Bu otoriter sistemin uygulaması 1946 yılına kadar sürmüş, bu yılda çıkarılan 4919 sayılı Kanun dernek kurma özgürlüğü ve kuruluş serbestliği ilkelerini getirmiştir. 1961 Anayasası bu özgürlük ve serbestlik ortamını daha da geliştirmiştir. Bu yasal düzenlemeler dönemindeki uygulamaya bir tepki olarak 22 Kasım 1972 tarih ve 1630 sayılı Dernekler Kanunu çıkarılmıştır. 1630 sayılı Kanun dernek kurma özgürlüğü ve kuruluş serbestliğine kısıtlamalar getirmiştir. Uygulamanın henüz birinci yılı tamamlanmadan Anayasa Mahkemesi Kanunun bazı hükümlerini iptal etmiştir. 7 Ekim 1983 tarihinde yürürlüğe giren 2908 sayılı Dernekler Kanunu derneklerin amaç ve çalışma koşulları dışında özellikle siyasal, ayrılıkçı ve ideolojik eğilimlere sapmalarına karşı bir tepki Kanunu olmuştur. Çalışmamız bu ilginç ilişkiyi ortaya çıkaran yasal düzenlemeleri konu almaktadır. Derneklere ilişkin olarak ülkemizde çıkarılmış olan tüm yasal düzenlemeler dernek kurma özgürlüğü çerçevesinde ayrıntılı bir biçimde incelenmiştir. Bu inceleme yapılırken birinci bölümde dernek kurma özgürlüğüne kolektif özgürlükler açısından yaklaşılmış; özgürlük, kolektif özgürlükler , dernek kurma özgürlüğü, derneğin tanımı ,unsurları ve türleri , kuramsal olarak ele alınmıştır. Çalışmanın odağını teşkil eden Türk Hukukunda dernek kurma özgürlüğü , ikinci bölümde ele alınmıştır. Bu konu Türk Anayasalarının gelişim sürecine göre irdelenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde de Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerde dernek kurma özgürlüğü konusuna yer verilmiştir. Dördüncü bölümde ise 1982 Anayasasında ve mevzuatta dernek kurma özgürlüğünün ne şekilde düzenlendiği incelenmiştir. Yürürlükte olan mevzuata göre , dernek kurma özgürlüğünün incelenmesi , çalışmanın özünü teşkil etmektedir. SUMMARY There is an interesting history in our country related with association founding by people grouping their ideologies and thoughts for subjects which demanded team work. In as much as in our country's law developments, the relation between dominating thoughts and unlimited freedom of speech and actions of people have constantly been amongst conflict and has been in a situation of going forth and backward between arguements and harmony. When we look at the history of Turkey's law system, we see strict legal arrangements occur usually after certain reactions. These reactions are due to the good will of former legal arrangements having been abused. While the Corporations law dated 3 August 1909 anticapated the independent founding system, the law dated 15 October 1923, numbered 325 and 20 December 1923 dated, 387 numbered law has limited this freedom regime in a significant way. The Corporations Law dated 16 June 1938, numbered 3512 brought an authoritarian system contrary to the freedom fighter spirit of arrangements in the 17 February 1926 dated Modern Law and about associations' founding and actions This authoritarian system's application had continued until the year 1946, and this year the law numbered 4919 brought association founding independence and founding freedom principles. 1961 Law Constitution had improved this independence. 22 November 1972 dated and 1630 numbered Associations Law was brought as a reaction to the application in this arrangement at that period of time. 1630 numbered law brought some limits to association founding independence and founding freedom. Constitution Justice cancelled some sentences of the Law' before the application's first year was over. 7 October 1983 dated and 2908 numbered Associations Law has become a reaction law contrary to associations' especially turning political, seperation fighter and ideological tendencies except the aims and working conditions. Our study takes the subject of legal arrangements that bring out this interesting relation. All the legal arrangements about associations in our country were examined with details in the frame of association founding independence. While this observation was being done, the first part approached association founding independence in the point of collective freedom; independence, collective freedom, association founding independence, description of the association, elements and sorts were taken to hand as theory. The laws regarding freedom of association founding which initially represent this study have been refered to in the second section. This subject was instructed according to the Turkish Constitutions' developmental period. The third section of the study refers to the subject of association founding in international agreements which Turkey supports. The fourth section however, the constitution of 1982 and it's regulations concerning the freedom of association founding was observed. According to the effective laws, examining the association founding independence represents the center of study.