Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi Ve Sanatları Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: HASAN KAMİL GENÇ
Danışman: Mehmet Safa Yeprem
Özet:
1940'lı yıllardan günümüze kadar olan süreçte yapay zeka (YZ) oldukça önemli bir gelişim göstermiş; pek çok sektörde kullanım alanı bularak hayatın önemli bir parçası haline gelmiştir. Bu sektörlerden birisi de müziktir. Nitekim yapay zeka ile müzik bestelemeye dair günümüzde çeşitli uygulamalar mevcuttur. Ancak yapay zeka ile Türk makam müziği bestelemeye dair yapılan çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bu çalışmada yapay zekanın rast makamında, sofyan usulünde ve Türk müziği formlarından ilahi formunda bir beste üretmedeki yetenekleri ChatGPT örnekleminde ölçülmüştür. Besteleme sürecinde, yapay öğrenme veya makine öğrenmesi olarak ifade edilen teknik ile ChatGPT'nin ilahi formu, rast makamı ve sofyan usulüne dair bilgisi desteklenmiştir. Metin halindeki nota yazım sistemi kullanılarak üç ilahi örneği sohbet botuna aktarılmıştır. 69 prompttan oluşan süreç neticesinde ortaya çıkan rast makamı ve sofyan usulündeki beste karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Analiz; bestelenen ilahinin rast makamı kuralları, ilahi formunun vezin yapısı ile biçim şeması ve tarihsel süreç içerisinde bestelenen ilahilere benzerliği üzerinden gerçekleştirilmiştir. Benzerlik oranı; seyre başlangıç perdeleri, seyirdeki en tiz ve en pest perdeler, seyirde kullanılan çeşniler, karar öncesi yeden kullanımı ve çeşni sayıları gibi hususlar üzerinden tespit edilmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak ChatGPT'nin bestelediği ilahinin Türk din musikisi repertuvarında yer alan rast makamı ve sofyan usulündeki ilahileri temsil ettiği düşünülebilecek bir örneklem ile karşılaştırıldığında; makam, ilahi formunun vezin yapısı ve biçim şeması bakımından örtüşen niteliklere sahip olduğu söylenebilir.