Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Özel Eğitim Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Safa Abdulsamet ATAMAN
Danışman: Özcan Karaaslan
Özet:
Bu araştırmanın amacı engelli bireylerin meslek yaşamlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesidir. Herhangi bir yetersizlikten etkilenmeyen bireyler bile meslek yaşamlarında çok çeşitli sorunlar yaşarken engelli bireylerin meslek yaşamında yaşadıkları durumların incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma sadece kamu kurumlarına çalışan engelli memurlarla sınırlandırılmıştır. Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan engelli personellerin meslek yaşamlarıyla ilgili görüşlerinin toplandığı bu çalışma da engelli bireylerle, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmeler analiz edilerek çeşitli başlıklar altında incelenmiş ve katılımcıların söyledikleri doğrudan alıntılar şeklinde paylaşılmıştır. Bu çalışmada 2017 - 2018 yıllarında kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan 34 engelli memur çalışan ile görüşme sağlanmıştır. Kamuda çalışan engelli bireylerin görüşleri incelendikten sonra ulaşılan sonuçlar 3 ana başlık ve bu ana başlıkların altında alt başlıklar olarak listelenmiştir. Çalışmanın bulgularından ortaya çıkan sonuç genel olarak engelli bireylerin meslek hayatlarında yaşadıkları durumlar; çalışma ortamı ile ilgili görüşler, mesleğe yönelik bakış açıları, çevrenin engelli bireye ve mesleğine yönelik bakış açıları olacak şekilde ortaya çıktığı görülmektedir. Bu başlıklar altındaki görüşler ise ilgili alt başlıklar altında toplanmıştır.
Bulguların ilk bölümünde engelli bireylerin iş yükleri ve çalışma saatleri ile ilgili fiziksel şartlar, yetersizlik nedeniyle ihtiyaç duyulan teknolojik cihaz ve düzenlemeler, çalışan ve yönetici tutumları, terfi fırsatları, engeline ve eğitime uygun görev verilmesi ile ilgili görüşleri toplanmıştır. Bulguların 2. Başlığında ise; engelli bireyin kendisine ve mesleğine yönelik bakış açısı, meslek tercihinin sebebi, mesleki doyum, mesleki yeterlilik, mesleki tükenmişlik ile ilgili görüşleri oluşmuştur. Bulguların son bölümünde sadece çevrenin engelli bireye ve mesleğine yönelik bakış açıları sunulmuştur. Bu görüşler bir bütün olarak ele alındığı zaman çalışmaya katılanların iş yüklerinin fazla olduğu, az da olsa fiziksel düzenlemelere gereksinim duydukları, yetersizlikleri nedeniyle çok çeşitli teknolojik cihazlar özellikle görme engelliler için ekran okuyucu programlar yanında meslek yaşamlarında hizmet içi eğitimler ve çeşitli yasal düzenlemelere ihtiyaç olduğu görülmüştür. Yine görüşlerin devamında katılımcıların özelikle engellerine ve eğitimlerine uygun görev verilmemesinin onları olumsuz yönde etkilediği ile ilgili sonuçlar ortaya çıkmıştır. Aslında engelli bireylerin mesleklerine bakış açıları olumlu olduğu görülmüş, mesleklerinin onlara iyi geldiği çalışmayı sevdikleri görüşleri varken bazı katılımcıların meslekleri ile ilgili çok memnun olmadığı, uyuşmazlık yaşadıklarına dair görüşler de mevcuttur. Çevrenin engelli bireye ve mesleğine bakış açısı ile ilgili katılımcılar, toplumda engelli bireylerin hala hiç bir şey yapamaz, yetersiz görüldükleri ile ilgili görüşler sunmuşlardır. Ayrıca toplumun onları anlamakta zorlandığı, vatandaşların onlara işlerini yaptırmak istemediği, aslında engellilere bakış açısında düzelmeler meydana geldiğini ama yeterli olmadığı, iş başvurusu sırasında bile engelleri yüzünden ayrımcılık görme gibi durumlar yaşamaları neticesinde engelini gizleme ihtiyacı hissettiklerini belirtmişlerdir.
Bu bulguların tümü birlikte değerlendiğinde engelli bireylerin meslek yaşamlarında; yapılandırılmış, uygun çalışma ortamları, engellerine ve eğitimlerine uygun iş ve görevler verilmesi halinde engelli bireylerin topluma kazandırılması, iş hayatında yer almaları, üretime katılmaları, maddi gelir elde etmeleri, engel bireylerin ruhsal durumları açısından olumlu etkiler yaptığı söylenebilir. Tam tersi durumlar yani uygun olmayan iş ve meslek yaşantıları onları zorlamaktadır. Engelli bireylerin iş hayatında daha fazla yer alması sadece engelli birey açısından değil ekonomik ve sosyolojik açıdan ülkemize büyük katkılar sağlayabilir.