Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2003
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Aslıhan Sevil Civak
Danışman: GÜRBÜZ GÖKÇEN
Özet:Günümüzün en önemli ekonomik olaylarından biri olan enflasyon, bir ülkede fiyatlar genel düzeyinin devamlı ve önemli oranda artmasıdır. Enflasyon bir ekonomide yer alan bütün birimleri etkilemektedir. Nitekim enflasyonun tahribatına uğrayan en küçük ekonomik birim ise işletmelerdir. Enflasyon, işletmelerin temel göstergeleri olan mali tabloları da homojen bir yapıdan uzaklaştırarak anlamsız bir rakam yığını haline getirmektedir. Kimi zaman firmalar bu olumsuzlukları algılayamamakta ya da enflasyon etkilerini yeteri kadar ciddiye alamadıkları için ekonomik hayattan çekilmek zorunda kalmaktadırlar. Diğer taraftan enflasyon, firmaların fiktif karlarında önemli oranlarda artışların olmasına neden olmaktadır. Böylece enflasyon nedeniyle nominal olarak artmış bulunan değerleri düzeltmeye tabi tutmadan yapılan analiz sonuçlarına göre karar verilmesi, firma yönetiminin çeşitli yanılgılara düşmesine, yanlış fiyat ve kar dağıtımı politikası izlemesine neden olur. Bu çalışma ile, enflasyonun finansal tablolar üzerinde yarattığı olumsuz etkiler incelenmiş ve yukarıda da lenmeye çalışılan sonuçlar ortaya çıkmıştır. Bütün bu olumsuzlukları önlemek ve firmanın yaşamını sağlıklı bir şekilde devam ettirmesini sağlamak amacıyla fiyat hareketlerinin faaliyet sonuçları üzerindeki olumsuz etkilerinin giderilmesi ve finansal tabloların fiktif karlardan arındırılması gerekmektedir. İşte bu amacı gerçekleştirmek için, geleneksel muhasebe uygulaması yerine enflasyon muhasebesi uygulamasının yapılması gerektiği kanaatine varılmıştır. Bu nedenle bu çalışmada, enflasyon muhasebesi ve yöntemleri ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Enflasyon muhasebesi, geçmiş maliyetlerle değerlenmiş işletme varlık ve borçları üzerindeki fiyat değişmelerinin etkisini gösteren ve gerekli önlemleri alarak işletme değerlerinin gerçeği göstermesine imkan veren muhasebe sistemidir. Enflasyon işletmeler üzerinde bir çok olumsuz etki yaratmaktadır. Enflasyonun işletmeler üzerindeki etkileri üç gruba ayrılabilir. Bunlardan en önemlisi enflasyonun mali tablolar üzerindeki etkileridir. Bu çalışmada; enflasyonun mali tablolar üzerinde yapmış olduğu etkiler, en önemli iki temel mali tablo olan bilanço ve gelir tablosu açısından incelenmiştir. Enflasyon işletmenin sadece mali tablolarını etkilemekle kalmaz, aynı zamanda işletmenin faaliyet sonuçlarınıda önemli ölçüde etkilemektedir. Bunun yanısıra, işletmelerin yapısını, izledikleri politikaları ve işleyişlerini de olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca bu çalışmada, enflasyonun firmaların vergilendirilmeleri üzerindeki olumsuz etkilerinin giderilmesi için vergi yasalarında bir takım düzenlemelere yer verilmiştir. Ülkemizde enflasyon muhasebesi yöntemleri olarak geçici yöntemler diye adlandırılan vergi yasalarımızda yer alan düzenlemeler şunlardır; 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu'nda; - Yeniden Değerleme V.U.K. Mükerrer Md. 298, - Azalan Bakiyeler Usulüyle Amortisman (Hızlandırılmış Amortisman) Mükerrer Md. 315, - Alacak ve Borç Senetlerinin Reeskontu V.U.K. Md. 281 ve 285, - Sabit Kıymet Yenileme Fonu V.U.K. 328, - Stok Değerlemede LIFO (Son Giren İlk Çıkar) Yöntemi V.U.K. Md. 274 ve 275 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunun'nda; - Maliyet Bedeli Arttırımı G.V.K. Md. 38 ve 39, - Gider Artış Fonu G.V.K. Md. 57, - Yatırım İndiriminde Endeksleme G.V.K Ek Md. 4 5422 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nda, - Gayrimenkul ve İştirak Satışlarından Doğan Kar'ın Sermayeye İlavesinde Vergi İstisnası K.V.K.'ya 4108 Sayılı Kanunla Eklenen Geçici Md. 23/a, - Araştırma ve Geliştirme Fonu K.V.K. Md. 14 Enflasyonun kronikleştiği ve varlığını uzun yıllar sürdürdüğü ekonomilerde vergisel düzenlemeler ile enflasyonun olumsuz etkileri kısmen giderilebilmektedir. Ancak tamamını gidermek mümkün değildir. Yüksek oranlı enflasyonun firmalar üzerindeki olumsuz etkisinin giderilebilmesi, finansal tabloların dönem sonundaki ulusal paranın satın alma gücüne göre düzeltilmesi gibi daha ciddi tedbirleri gerektirmektedir. Enflasyonun finansal tablolar üzerinde oluşturduğu etkileri gidermek ve söz konusu tabloların gerçekleri göstermesine olanak vermek üzere çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Sözü edilen bu yöntemleri şu şekilde sıralayabiliriz; - Fiyatlar Genel Seviyesi Muhasebesi Modeli - İkame Maliyeti Muhasebe Modeli (Cari Değerler Muhasebesi) - Genel Fiyat - İkame Maliyeti (Karma) Modeli Görüldüğü gibi enflasyon muhasebesi uygulamasında değişik yöntemler olup, ülkemizde enflasyon muhasebesi uygulamasında genel fiyat düzeyi muhasebesi esas alınmıştır. Buna göre enflasyonun finansal tablolar üzerindeki etkilerini gidermek için finansal tablolar, düzenlendikleri tarihteki paranın satın alma gücüne göre düzeltilir. Düzeltme işlemleri, Devlet İstatistik Enstitüsünün Türkiye geneli için yayınlamış olduğu TEFE'ye (Toptan Eşya Fiyat Endeksi) göre yapılmaktadır. Çalışmada enflasyon muhasebesi uygulaması için Leasing Sektöründe yer alan bir işletme olan Vakıf Finansal Kiralama A.Ş. ele alınmıştır. Uygulama çalışmasına geçmeden önce leasing hakkında genel bilgilere yer verilmiştir. Uygulama çalışması yapılırken SPK'nın Seri: XI, 20 No'lu tebliği dikkate alınmıştır. İşletmenin finansal tablolarını, enflasyonun etkisinden arındırmak sureti ile yeni finansal tablolara ulaşılmıştır. Yapılan çeşitli araştırmalar sonucunda, enflasyon ortamında öz kaynaklarını kullanmak yerine yabancı kaynak kullanan firmaların enflasyondan ötürü kar ettikleri; bunun yerine öz kaynağını kullanan ya da kullandıran firmaların zarar ettikleri görülmüştür. Bu nedenle uzun dönemde enflasyonu önleyici tutarlı iktisat ve maliye politikalarının kararlılıkla uygulanması, kısa dönemde de, hem muhasebe ve hem de vergi sistemimizde gerekli çağdaş düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Devlet, vergi gelirlerini, enflasyonu göz önüne alarak elde etmelidir. İşletmeleri enflasyon vergisi ödemek zorunda bırakmamalıdır. Yukarıda belirttiğimiz gibi, enflasyonun meydana getirdiği tahribatın tam olarak önlenebilmesinin tek yolu; enflasyonla, kararlı bir şekilde mücadele edilerek onu yenmektir. Ancak, kısa dönemde bunun mümkün olamayacağı gerçeği göz önüne alınarak, bu mücadele ile birlikte mükelleflerin mağduriyetini önlemek amacıyla enflasyon muhasebesi yöntemlerine yardımcı yöntem olarak başvurulması gerekir. İşletmelerin mali tablolarının gerçek durumu yansıtmasını temin etmek amacına yönelik olarak hazırlanan standartların uygulaması ülkemizde kısıtlı olarak uygulama alanı bulmaktadır. Ancak 2003 yılında zorunlu olarak uyulması öngörülen SPK tebliği yukarıda belirtilen sorunları ortadan kaldıracak ve sadece uluslar arası işletmeler değil tüm işletmeler açısından daha sağlıklı bilgi edinilmesini sağlayacaktır. Today's one of the most important economical fact inflation is the increase of price level in a country with a continuous and important rate. The inflation affects all units of the economy. Companies are the smallest units, destructed by the inflation. The companies' fundamental indicators, financial statements are in some situations meaningless because of the inflation. Sometimes the companies are not aware of these negativities or they don't take inflation effects serious, so they have deficits. The other result of the inflation is the increase of fictitious profits in a great amount. Decisions according to fictitious profits cause wrong price and dividend policies. The negative effects of the inflation on financial statements and their results are analyzed in this work. To prevent the negativities and to keep the company in market, bad effects of price changes on business results must be prevented and financial statements must be out of fictitious profits. Inflation accounting must be used instead of traditional accounting to achieve success. So the inflation accounting and its methods are explained with details in this work. The inflation accounting is a system, showing effects of price changes on company assets and debts, which are evaluated with previous costs, and making company values possible to give realistic numbers with necessary precautions. The inflation has so many negative effects on companies. These negative effects can be divided into three groups. The most important one is the effects on financial statements. They are analyzed in this work according to two fundamental financial statements, which are balance-sheet and income statements. Also the inflation affects companies' business results, company structure, its politicies and actions in a negative way. Some rules of tax law are explained in this work, which prevents negative effects of inflation on taxing the companies. These are the rules in our tax law, named as temporary inflation accounting methods: From the 213. Tax Law: - Reevaluation - Accelerated Depreciation Methods - Rediscount of Notes Receivable - Notes Payables - Renewal Funds of the Fixed Assets - "Last In First Out" Model From the 193. Income tax law: - Increase of the Historical Costs - Funds of the Increased Expenses - Investment Deduction From the 5422. corporation tax law: - Tax Exemptions of the Revenues Achieved From the Sale of the Intangible Assets and the Revenue Gained from the Affiliated Companies, which are added in Capital - Fund of the Research and Developments When the inflation becomes chronic and exists for long years in an economy, the negative effects of the inflation can be partially prevented with some tax methods. But all negative effects cannot be prevented. The effects of high rated inflation on companies can be eliminated, when more serious precautions are used; like correcting financial statements according to purchasing power of national money. There are some methods to prevent the inflation effects on financial statements and to make financial statements have realistic values: - Price Level Accounting Model - Replacement Cost Accounting Model - Price Level-Replacement Cost (Mixed) Model As you can see there are different methods to practice the inflation accounting. In our country price level accounting is mostly practiced in the inflation accounting. According to the price level accounting financial statements are corrected up to nationally money's purchasing power on the day, statements were organized. Correcting transactions are done connected to Whole Sale Price Index, which the Government Statistic Institute publishes for the country. In this work "Vakıf Finansal Kiralama A.Ş." in leasing section is used for the inflation accounting practice. Before the practice part general information about leasing is given. The Series XI, No:20 communication for Capital Markets Board of Turkey was taken into consideration for the practice. The company's financial statements were cleansed from the inflation effects and new realistic financial statements were formed. Accounting to the results of various researches, companies, that get external sources instead of equity financing, gain profit because of inflationary effect on the other hand, other companies, which use their equity records loss. For this reason, in the long term, it is necessary to put in force both the economy and fiscal policies in outer to decrease inflation. In the short term, new regulations both in accounting and in our tax system are also necessary. The government should take into consideration the "inflation" when tax revenues are collected. Further more, the government should not force the companies to pay "inflation tax". As we predicted above, the unique way of preventing the destruction made by inflation, is to overcome it at the end of resolute struggle. But, taking into consideration that is not possible in the shot term, the inflation accounting methods must be put into practice with this struggle so that taxpayers' casualties can be prevented. The standards, which were prepared for financial statements that show the real results of companies, are practiced restrictly in Turkey. But, Capital Markets Board of Turkey announcement bulletin, which is compulsory, abandons these problems.