Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Bilal IŞIK
Danışman: Abdulhamit Birışık
Özet:
Nehiy âyetleri dinî ve hukukî
bakımdan önemli bir konuma sahiptir. Bu âyetlerden hukuki içeriğe sahip olanlar
“ahkâmü’l-Kur’ân” tefsirlerinde daha geniş bir biçimde ele alınmıştır. İnanç ve
ahlak konularındaki nehiy âyetlerinin yorumuna dair genellikle bu ilim
dallarında farklı eserler kaleme alınmıştır. Genel nitelikli tefsir
kitaplarında ise bu konular müfessirinin ilgi ve bilgisine göre farklı
şekillerde işlenmiştir.
Yirminci yüzyıl
müfessirlerinden Elmalılı Hamdi Yazır ve Seyyid Kutub’un tefsirlerinin nehiy âyetlerinin
yorumu çerçevesinde tahlil edildiği bu tezde konu bir giriş ve üç bölüm halinde
incelenmektedir. Çalışmanın başında nehiy konusu öncelikle lugavi ve ıstılahi yönden
ele alınmış, ardından tespit edilen nehiy âyetleri belagî yönleri ve konu
içerikleri bakımından incelenmiştir. Türk müfessir Elmalılı’nın nehiy âyetleri
ile ilgili yorumlarında müellifin fıkhî geçmişine paralel olarak sarih nehiy
âyetlerini geniş bir şekilde ele aldığı görülmüştür. Ancak mecazî nehiylerle
ilgili fazla bir değerlendirmede bulunmayarak klasik tefsirlerden nakiller
yapmıştır. Mısırlı müfessir Seyyid Kutub’un nehiy âyetlerini yorumunda hareket
ve davet metodu ile ilgili görüşlerinin yanında düşünce merkezinde yer alan
şirk, hâkimiyet ve câhiliye kavram ve konularına yüklediği kişisel anlamlar
hâkimdir. İsrâiliyat konusunda aynı mesafeli karşı duruşu sergileyen iki müfessir,
tefsirlerinde yer yer zayıf hadislere de yer vermişlerdir. Elmalılı’nın geniş
fıkhî açıklamalarına karşılık Kutub’un, fıkhî açıklamalara yer vermekle
birlikte içtimai ve insani yönlere daha fazla vurgu yaptığı görülmüştür.
Kutub’un ahkam âyetleriyle ilgili bu yaklaşımı Kur’an nassının atmosferinden
uzaklaşılmaması gerektiğine dair anlayışından kaynaklansa gerektir.