Kamu ilkokul ve ortaokul yöneticilerinin sosyal sorumluluğu algılamalarının incelenmesi


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2013

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: İLHAN AKKAYA

Danışman: AYŞEN BAKİOĞLU

Özet:

KAMU İLKOKUL VE ORTAOKUL YÖNETİCİLERİNİN SOSYAL SORUMLULUĞU ALGILAMALARININ İNCELENMESİ Bu araştırmanın amacı, okul yöneticilerinin sosyal sorumluluğa yönelik algılarının ne düzeyde olduğunu ve bu algıların “cinsiyet, yöneticilik kıdemi, görev, mezuniyet ve görev yapılan okuldaki öğrenci sayısı” bağımsız değişkenlerine bağlı olarak istatistiksel olarak farklılık gösterip göstermediğini incelemektir. Araştırmada öncelikle sosyal sorumluluk olgusuna ait literatür alt başlıklar halinde incelenmiştir. İlgili literatürden hareketle veri toplamak amacıyla “Sosyal Sorumluluğu Algılama Ölçeği” geliştirilmiştir. Bu ölçek kullanılarak elde edilen verilerle araştırmaya katılan yönetici algılarının cinsiyet, yöneticilik kıdemi, görev, mezuniyet ve görev yapılan okuldaki öğrenci sayısı değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı ortaya konulmuştur. Araştırma kullanılan Sosyal Sorumluluğu Algılama Ölçeği, 660 yöneticiye ait veriler kullanılarak geliştirilmiştir. 120 madde olarak hazırlanan anket taslağının, kapsam geçerliliği yapılmak üzere uzman görüşüne başvurulmuş ve uzman görüşleri doğrultusunda 120 maddenin 44’ü atılarak anket 76 soruya indirilmiştir. 76 maddelik anket ile elde edilen veriler kullanılarak yapılan güvenilirlik, madde toplam, madde kalan, madde ayırt edicilik ve faktör analizi sonucunda elde kalan 24 maddeden oluşan ölçeğe Sosyal Sorumluluğu Algılama Ölçeği (SSAÖ) adı verilmiştir. 4 alt faktör ve 24 maddeden oluşan SSAÖ’nin, Cronbach Alpha güvenilirlik katsayısının 0,901; madde analizlerinin anlamlılık düzeyinin p<0,05, KMO örneklem yeterliliğinin 0,894, (p=0,000) ve açıklanan toplam varyansının % 56,48 düzeyinde olduğu saptanmıştır. Faktör analizi sonucunda 8 maddeden oluşan 1.faktöre “Sürdürülebilir Sorumluluk”; 6 maddeden oluşan 2.faktöre “Demokratik Sorumluluk”; yine 6 maddeden oluşan 3.faktöre “Yasal Sorumluluk”; ve 4 maddeden oluşan 4.faktöre “İnovatif Sorumluluk” adı verilmiştir. 1.faktör, aldığı 7,58 faktör yükü ile toplam varyansın % 31,59’unu çıklarken,2.faktörün, aldığı 2,77 faktör yükü ile toplam varyansın % 11,53’ünü açıkladığı, 3.faktörün, aldığı 1,91 faktör yükü ile toplam varyansın % 7,98’ini açıkladığı, ve 4.faktörün, aldığı 1,29 faktör yükü ile toplam varyansın % 5,38’ini açıkladığı görülmektedir. 4. faktörün açıkladığı varyans toplamının ise % 56,48 olduğu görülmektedir. SSAÖ (Sosyal Sorumluluğu Algılama Ölçeği) kullanılarak elde edilen puanların, araştırmaya katılan yöneticilerin cinsiyet değişkenine bağlı olarak farklılık gösterip göstermediğini test etmek için bağımsız gruplar t testi sonucunda cinsiyete göre farklılaştığı, buna göre kadın yöneticilerin sürdürülebilir sorumluluk, yasal sorumluluk, inovatif sorumluluk ve ölçeğin toplamında puan ortalamaları erkek yöneticilerininkine göre anlamlı derecede yüksek olduğu görülmüştür. Öğrenim derecesine göre yapılan tek yönlü varyans analizine göre lisansüstü (yüksek lisans ve doktora) öğrenim derecesine sahip yöneticilerin önlisans derecesine sahip yöneticilerininkine göre bütün alt faktörlerde ve toplamında lisans ve önlisans mezunlarının sonuçlarından yüksek olduğu görülmüştür. Kıdem derecesi değişkenine bağlı olarak farklılık gösterip göstermediğini tespit etmek için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) testi sonucunda ortaya çıkan anlamlı farklılaşmanın görülmediği; görev değişkenine bağlı farklılık olup olmadığını tespit etmek için tek yönlü varyans analizi (ANOVA), sonucunda ortaya çıkan anlamlı farklılığın olduğu ve sürdürülebilir sorumlulukta 11-15 yıllık kıdem derecesine sahip olanlar, demokratik sorumluluk alt boyutunda 1-5 yıllık kıdem derecesine sahip olanlar, yasal sorumluluk alt boyutunda 16-20 yıllık kıdem derecesine sahip olanlar, İnovatif sorumluluk alt boyutunda 21-25 yıllık kıdem derecesine sahip olanlar ve toplam sorumlulukta 16-20 yıllık kıdem derecesine sahip olanların diğer kıdeme sahip olanlardan daha yüksek olduğu görülmektedir. Görev türü değişkenine bağlı olarak tek yönlü varyans analizi kullanılmış anlamlı farklılıklar görülmüş, sürdürülebilir sorumluluk, demokratik sorumluluk, yasal sorumluluk, inovatif sorumluluk ve sosyal sorumluluğu algılama toplam puan ortalamalarında Müdürlerin lehine sonuçlandığı görülmektedir.Görev yapılan okuldaki öğrenci sayısı değişkenine bağlı olarak yine tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ile incelenmiş farklılaşmanın görülmesi sonucu Scheffe çoklu karşılaştırma testi sonuçlarına göre karşılaştırılmış, 501-1000 arası öğrenciye sahip okullarda görev yapan yöneticilerin sürdürülebilir sorumluluk ve sosyal sorumluluğu algılama toplam puan ortalamalarının 1501-2000 arası mevcudu olan okullarda görev yapan yöneticilerininkine göre anlamlı derecede yüksek olduğu anlaşılmıştır. 250-500 arası öğrencili okullarda görev yapan yöneticilerin yasal sorumluluk puan ortalamaları ise 2001 ve üstü okullarda görev yapan yöneticilerinkine göre anlamlı derecede daha yüksek çıkmıştır. Yapılan fark testleri sonucunda bazı demografik değişkenlere ait alt gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık (p<0,05) tespit edilirken, bir kısmında ise istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık saptanmamıştır. SSAÖ sonucunda ölçeğin alt boyutlarına ilişkin kıdem açısından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık tespit edilememiş; cinsiyet açısından dört alt boyuttan üç alt boyutta p<0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiş, öğrenim derecesi genel olarak toplamda istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiş, görev yapılan okuldaki öğrenci sayısı açısından dört alt boyuttan iki alt boyutta p<0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Bu durumda kıdem durumunun sosyal sorumluluk olgusunu algılama açısından farklılık doğuran etmenler olmadığını, ancak cinsiyet, öğrenim derecesi, görev yapılan okuldaki öğrenci sayısı ve görev durumlarının sosyal sorumluluğu algılama yönünden anlamlı farklılık meydana getiren etmenler olduğu söylenebilir. Ayrıca sosyal sorumluluğu algılama yönünden yöneticiler arasında en ciddi farklılığı oluşturan bağımsız değişkenin cinsiyet ve görev değişkenleri olduğu söylenebilir. Yöneticilerin algılarının bağımsız değişkenlere göre ciddi manada farklılık oluşturmaması sosyal sorumluluğu sosyal ve genel bir olgu olmasından kaynaklandığını söyleyebiliriz. Sosyal Sorumluluk hayatın her yönünü etkileyen ve erkek ve kadınlar için bu etki durumunun değişmediği bir olgudur. Sosyal sorumluluk süreci yaşamın farklı boyutlarını etkilerken hem kadınlar hem de erkekler üzerinde tesirli olmaktadır. Bu tesir de çoğu kez erkek ve kadınlar için toplumsal olarak aynı yöndedir. Bu nedenlerden ötürü SSAÖ’nün alt boyutlarına ait puanların söz konusu değişkenlerin her birinde farklılık göstermediği düşünülmektedir. Anahtar Sözcükler: Sosyal Sorumluluk, Yasal Sorumluluk, Sürdürülebilirlik, EFQM, İnovasyon, Eğitim, Okul Yönetimi, Sosyal Sorumluluğu Algılama Ölçeği. ABSTRACT THE PERCEPTION OF SCHOOL ADMINISTRATORS IN GOVERNMENT PRIMARY AND SECONDARY SCHOOLS The main goal of this study is to investigate on what degree the perception of school administrators towards social responsibility is and to see whether these perceptions show statistical differences according to gender, administrative seniority, duty, graduation and the number of students in their schools, under the framework of “the perception of school administrators in government primary and secondary schools based on EFQM”. Firstly the literature on social responsibility was examined in its sub titles. “A Scale of Social Responsibility Perception” has been created in order to collect data according to related literature. By the help of the data achieved with this scale, it has been introduced whether the perceptions of administrators differed according to gender, administrative seniority, duty, graduation and the number of students in their schools. The Scale of Social Responsibility Perception was created using data from 660 administrators. The questionnaire framework which was originally created with 120 questions was reduced to 76 questions after 44 were cut off according to our consultation to specialists. After conducting reliability, item-total, item-remainder, item-discriminative and factor analysis on the data achieved from the 76 item questionnaire, the remaining 24 item scale was called The Scale of Social Responsibility Perception (SSRP). The SSRP with its 4 sub factors and 24 items, gave a Cronbach Alpha reliability coefficient of 0,901; the item analysis meaningfulness level was p<0,05; The KMO modelling sufficiency was 0,894 (p=0,000); and total variation declared was %56,48. After the factor analysis, the 1st factor consisting of 8 items was called “Sustainable Responsibility”; the 2nd factor consisting of 6 items was called “Democratic Responsibility”; the 3rd factor consisting of 6 items was called “Legal Responsibility”; and the 4th factor consisting of 4 items was called “Innovative Responsibility”. The 1st factor was explaining %31,59 of the total variation with a factor load of 7,58; the 2nd factor was explaining %11,53 of the total variation with a factor load of 2,77; the 3rd factor was explaining %7,98 of the total variation with a factor load of 1,91: and the 4th factor was explaining %5,38 of the total variation with a factor load of 1,29. The total variation if the 4th factor was %56,48. The point achieved from the SSRP (The Scale of Social Responsibility Perception) compared as follows: it showed diversity according to the gender variable among the administrators included to the survey through independent groups test; the one-way variant analysis showed meaningfulness when post-graduate (master`s or PhD) administrators were compared to under-graduate administrators according to their graduation variant; the one-way variant analysis (ANOVA) showed no meaningful diversity according their seniority variant; the one-way variant analysis (ANOVA) showed some meaningful diversity according their duty variant; the one-way variant analysis (ANOVA) showed some meaningful diversity according the number of students in the administrator`s schools variant; and these outcomes were compared with the Scheffe multiple comparative test results. After the difference tests were conducted a statistically meaningful diversity (p<0,05) in the sub groups of some demographic variations were found; whereas in some a statistically meaningful diversity was not observed. According to the SSRP, in the sub groups of the scale a statistically meaningful diversity was not observed in seniority; three of the four sub groups of the gender variant showed a statistically meaningful diversity (p<0,05); in the total of graduation variant a statistically meaningful diversity was observed: two of the four sub groups of the number of students in the administrator`s schools variant showed a statistically meaningful diversity (p<0,05). Therefore it is possible to state that as seniority is not a factor in perceiving the social responsibility notion, the other three factors of gender, graduation and the number of students in their schools are factors creating a meaningful diversity in how social responsibility is perceived. Besides, we can easily state that the reason why the perceptions of the administrator didn’t show significant diversities is that it is a social and general notion. Social responsibility is a notion that effects every aspect of life and does not differ for a man or a woman. Social responsibility has effects on both men and women in the different aspects of life. This affects are mostly same for men and women socially. According to these reasons it is thought that sub groups of SSRPs aren’t showing diversities in these variations. Key Words: Social Responsibility, Legal Responsibility, Sustainability, EFQM, Innovation