Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ÖMER FARUK KARASAKAL
Eş Danışman: Özer Akgül
Danışman: Figen Esin Kayhan
Özet:
Antidepresanlar, beyinde yer alan kimyasal haberci moleküller olan nörotransmiterlerin dengesizliklerini düzenleyen ve depresif bozuklukların belirtilerini azaltmaya yardımcı olan ilaçlardır. Antidepresanların çeşitlerinden olan ve sık tercih edilen Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSGİ) grubundan essitalopram (ESSI) ve Trisiklik Antidepresanlar (TSA) grubundan amitriptilin (AMI) etken maddeleri çalışmada tercih edilmiştir. Çeşitli ilaç gruplarının, organizmalardaki antioksidan savunma sistemi, oksidatif hasar ve lipid peroksidasyonu gibi süreçlere olan etkilerinin araştırıldığı model organizmalardan biri olan zebra balığı (Danio rerio) çalışmamızda kullanılmıştır. Seçilen etken maddelerin beyin ve karaciğer dokularındaki oksidatif stres parametrelerine olan etkilerinin biyokimyasal açıdan katalaz (CAT), glutatyon (GSH), asetilkolinesteraz (AChE), malondialdehid (MDA) ve total protein (TP) düzeylerinin araştırılması ayrıca moleküler olarak cat, ache ve gpx1a genlerinin mRNA ekspresyon seviyelerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmada 4 ve 30 günlük (subkronik) maruziyet sürelerine uygun şekilde essitalopram minimum (1,2 μg/L), amitriptilin minimum (1,2 μg/L), essitalopram maksimum (2,4 μg/L) ve amitriptilin maksimum (8,64 μg/L) dozları kontrol grubu dışında 8 gruba uygulanmıştır. İnsanlarda kullanılan minimum ve maksimum günlük dozları temel alınarak zebra balığına uygun dozlar hesaplanmıştır ve maruziyet süreleri de planlanarak uygulanmıştır. Essitalopram ve amitriptilin maksimum dozlarının subkronik olarak uygulanması sonrasında oksidatif stres parametrelerinin etkilediğini görülmüştür. Essitalopramın beyin dokusunda subkronik olarak maksimum dozda uygulanmasının CAT aktivitesinde azalmaya, MDA seviyesinde artışa ve ayrıca cat’ın mRNA ekspresyon seviyesinde de azalmaya sebep olduğunu göstermektedir. GSH, TP seviyeleri ve AChE aktivitesi artmıştır. Amitriptilinin subkronik olarak minimum vemaksimum doz uygulanmasından sonra beyin dokusunda MDA seviyesinde artış, CAT aktivitesinde de azalma belirlenmiştir. Aynı zamanda, cat ‘ın mRNA ekspresyon seviyesi kontrol grubuna kıyasla azalmıştır. AChE aktivitesi ve TP seviyesi artmıştır. GSH
seviyesinde ise minimum amitriptilin dozunda artış, maksimum amitriptilin de ise azalma belirlenmiştir. Bu durumda oksidatif stres oluşumunun tetiklendiği değerlendirilmiştir. Amitriptilinin subkronik olarak maksimum dozunun uygulanması sonrasında karaciğer dokusunda oksidatif stres oluşumunun tetiklendiği değerlendirilmiştir.
Çalışmamızda essitalopram ve amitriptilin etken maddelerinin doz ve sürelerine bağlı olarak kullanımı sonrasında oksidatif stresin meydana gelebileceği belirlendi. Bu sebeple, bu etken maddeleri içeren ilaçların hekim kontrolü dışında kullanılmaması gerektiğini ve belirlenen doz ve sürelerine uyularak kullanılmasının unutulmaması gerektiği ön plana çıkmaktadır. Çalışmamızın yapılacak diğer çalışmalara ışık tutacağına inanıyoruz.