Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2015
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NİLÜFER ÜLKER
Danışman: AYŞEN BAKİOĞLU
Özet:Tüm dünyada yükseköğretime olan talep artışıyla birlikte yükseköğretim kurumlarında öğrencilere sunulan eğitimin kalitesine ilişkin endişeler de artmaya başlamıştır. Yükseköğretimde uzun yıllardır etkin ve güvenilir bir kalite temini ve kalite geliştirme yöntemi olarak akreditasyona başvurulmaktadır. Akreditasyonun kurum ve program kalitesini geliştirmeye sağladığı katkı yadsınamazken yükseköğretim kurumlarında bir kalite temini yöntemi olarak akreditasyon sistemi akademik çevre tarafından sorgulanmaya başlanmıştır. Bu çalışmanın amacı bir kalite temini yöntemi olan akreditasyonun akademik kaliteye etkisine ilişkin algıları belirlemektir. Bu amaca yönelik olarak ABD’deki bir akreditasyon kuruluşu tarafından tüm dünyada akredite edilmiş programların akreditasyon öz-değerlendirme süreci koordinatörleri ve akreditasyon deneyimi olan program yöneticilerinin algıları üzerine odaklanılmıştır. Araştırmanın alt amaçları kurumun bulunduğu ülke, kurum türü, programın yaşı, sınıflardaki ortalama öğrenci sayısı, programın akreditasyon durumu, öğretim elemanının cinsiyeti, öğretim elemanının ulusu, öğretim elemanının akreditasyon sürecinde akreditasyon öz- değerlendirme süreci koordinatörü olarak çalışıp çalışmadığı, öğretim görevi, öğretim deneyimi, idari görevi bulunup bulunmadığı, idari görevi ve yöneticilik deneyimi değişkenlerine göre akreditasyon öz-değerlendirme süreci koordinatörleri ve program yöneticilerinin akreditasyonun akademik kaliteye etkisine ilişkin algılarında anlamlı bir farklılık olup olmadığını saptamaktır. Böylelikle son dönemde Türkiye’de yükseköğretimdeki yeni yapılanma sürecinde yükseköğretim kurumlarında uygulanabilecek akreditasyon süreçlerinin işleyişine ve potansiyel sorunların öngörülmesine katkı sağlanması hedeflenmektedir. Araştırma verileri araştırmacı tarafından geliştirilen ölçek aracılığıyla toplanmıştır. Bunun için öncelikle kapsamlı bir literatür taraması yapılmış, madde havuzu oluşturulmuş ve uzman görüşü doğrultusunda pilot gruba uygulanabilir hale getirilmiştir. Pilot uygulama sonuçları doğrultusunda yapılan çeşitli değişiklikler sonrasında yine uzman görüşüne danışılarak ölçeğe son hali verilmiştir. Ölçek daha sonra internet üzerinden çeşitli ülkelerde bulunan 204 akreditasyon öz-değerlendirme süreci koordinatörü ve program yöneticisine ulaştırılmıştır. Veri toplama süreci sonunda toplam 96 geçerli anket formu geri dönmüştür; geri dönüş oranı % 47.05 olarak gerçekleşmiştir. Tek boyutlu olan ölçeğin güvenirlik katsayısı (Cronbach’s Alpha) .986 olarak belirlenmiş ve toplam varyansın %53,025’sini karşıladığı görülmüştür. Faktör analizi sonucunda 6 adet madde kapsam dışı bırakılmıştır. Verilerin karşılaştırmalı analizleri SPSS 21.0 paket programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Analizler kapsamında frekans ve yüzde hesaplamaları, Mann Whitney-U Testi, Kruskal Wallis-H Testi ve Bağımsız Gruplar T Testi yer almıştır. Elde edilen bulgulara göre akreditasyonun akademik kaliteye etkisine ilişkin kurumun bulunduğu ülke, kurum türü, sınıflardaki ortalama öğrenci sayısı, öğretim elemanının cinsiyeti, öğretim elemanının ulusu, öğretim elemanının akreditasyon sürecinde öz-değerlendirme süreci koordinatörü olarak çalışıp çalışmadığı, öğretim görevi, öğretim deneyimi, idari görevi bulunup bulunmadığı, idari görevi ve yöneticilik deneyimi değişkenlerine göre akreditasyon öz-değerlendirme süreci koordinatörleri ve program yöneticilerinin algılarında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır. Ancak, programın yaşı ve programın akreditasyon durumu değişkenlerine göre akreditasyon öz-değerlendirme süreci koordinatörleri ve program yöneticilerinin akreditasyonun akademik kaliteye etkisine ilişkin algılarında anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Buna göre, 1-20 yıldır faaliyet gösteren programlarda görev yapan akreditasyon öz-değerlendirme süreci koordinatörleri ve program yöneticileri 41 yılı aşkın süredir faaliyet gösteren programlarda görev yapan akreditasyon öz-değerlendirme süreci koordinatörleri ve program yöneticilerine kıyasla akreditasyonun kurumlarında akademik kalite kapsamındaki süreç ve uygulamaların gelişimine daha fazla katkı sağladığını düşünmektedir. Benzer şekilde, ilk kez akredite edilen programlarda görev yapmakta olan akreditasyon öz-değerlendirme süreci koordinatörleri ve program yöneticileri birden çok kez akredite edilen programlarda görev yapmakta olan akreditasyon öz-değerlendirme süreci koordinatörleri ve program yöneticilerine kıyasla akreditasyonun akademik kaliteyi geliştirmeye daha fazla katkı sağladığını düşünmektedir. Ölçek bazında yapılan karşılaştırmalı analizlerin yanı sıra, ölçek maddelerine verilen cevaplar madde bazında da incelenmiştir. Akreditasyon öz-değerlendirme süreci koordinatörleri ve program yöneticilerinin cevaplarından elde edilen bulgulara göre, akreditasyonun kurumlarda gelişmesine en çok katkı sağladığı ve en az katkı sağladığı süreç ve uygulamalar sınıflandırılmıştır. Buna göre, akreditasyon bir kurumda sırasıyla en çok şu süreç ve uygulamaların gelişmesine katkı sağlamaktadır: öğrenme kazanımlarına verilen önem; kurumdaki sürekli kalite iyileştirme kültürü; öğrenme kazanımlarının program değerlendirme ile uyumlaştırılması; genel anlamda eğitim programının kalitesi ve kurumsal süreç ve uygulamaların sistematik olarak belgelendirilmesi. Diğer taraftan, akreditasyon öz-değerlendirme süreci koordinatörleri ve program yöneticilerine göre akreditasyon bir kurumda sırasıyla en az şu süreç ve uygulamaların gelişmesine katkı sağlamaktadır: programdan mezun olan öğrenci sayısı; öğrencilere yaşam boyu öğrenmeye yönelik bir tutum aşılanması; öğrenme sürecine katkı için düzenli ödevler verilmesi; öğrencilerin kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu alması; öğrencilere düzenli çalışma becerileri geliştirmeye yönelik bir tutum aşılanması. le, akreditasyon bir kurumda en çok öğrenme kazanımlarına verilen önemin artmasına en az ise kurumdan mezun olan öğrenci sayısının artmasına katkı sağlamaktadır. Anahtar Kelimeler: Akreditasyon, kalite, akademik kalite. ABSTRACT Due to the increasing demand for higher education around the world, concerns regarding the quality of education provided to students in higher education institutions have increased. For many years, higher education institutions have employed accreditation as an efficient and reliable means of quality assurance and quality improvement. While the influence of accreditation on the improvement of institution and program quality cannot be denied, accreditation system as a means for quality assurance in higher education institutions started to be questioned by academia. The main aim of this study was to determine perceptions on the influence of accreditation on academic quality. So as to achieve this, perceptions of accreditation self-study coordinators and administrators with accreditation experience of programs which were accredited by a US accreditating agency were focused on. The secondary aim of the study was to determine if the perceptions of self-study coordinators and program administrators with accreditation experience differ based on the country of the institution, type of the institution, the approximate age of the program, the average number of students per class, the accreditation status of the program, instructor’s gender, instructor’s nationality, whether the instructor worked as a self-study coordinator during the accreditation process, instructor’s teaching duty, instructor’s teaching experience, whether the instructor has an administrative duty, the instructor’s administrative duty and administrative experience. Thus, it is targeted to contribute to the functioning of accreditation processes to be employed in higher education institutions and the projection of potential problems in the recent restructuring process of Turkish higher education system. The data was collected by means of a questionnaire developed by the researcher. So as to achieve this, a comprehensive literature review was conducted, a pool of items created, and the questionnaire was made applicable to the pilot group in accordance with expert opinion. A few changes were made based on the resuls of the pilot study and the questionnaire was finalised consulting expert opinion. The questionnaire was then posted to 204 accreditation self-study coordinators in various countries around the world. By the end of the data collection process, 96 valid questionnaires were submitted; the response rate was 47.05 %. The final version of the scale is composed of one factor with a reliability coefficient of .986 (Cronbach’s Alpha) and the total variance explained a percentage of 53,025 %. 6 factors were excluded from the scale as a result of factor analysis. The comparative analyses of data were conducted by means of SPSS 21.0. Within the scope of the analyses, frequency and percentage calculations, Mann Whitney-U Test, Kruskal Wallis-H Test and Independent Samples t Test were implemented. According to the findings, the perceptions of accreditation self-study coordinators and program administrators do not significantly differ in terms of the country of the institution, type of the institution, the average number of student per class, instructor’s gender, instructors’s nationality, whether the instructor worked as a self-study coordinator during the accreditation process, instructor’s teaching duty, instructor’s teaching experience, whether the instructor has an administrative duty, the instructor’s administrative duty and administrative experience. However, according to the findings, there is a meaningful difference between the perceptions of self-study coordinators and program administrators in terms of the approximate age of the program and the accreditation status of the program. Accordingly, accreditation self-study coordinators and program administrators working in programs which have existed for 1-20 years think that accreditation contributes more to the improvement of processes and practices within the scope of academic quality in their institutions compared to the self-study coordinators and program administrators working in programs which have existed for more than 41 years. Similarly, accreditation self-study coordinators and program administrators working in programs which have been accredited once think that accreditation contributes more to the improvement of academic quality in their institution compared to accreditation self-study coordinators and program administrators working in programs which have been accredited more than once. In addition to the comparative analysis of the questionnaire, the responses were analysed on the basis of particular items included in the questionnaire. The processes and practices that accreditation contributes most and contributes least to were classified based on the responses of accreditation self-study coordinators and program administrators. According to the findings, accreditation contributes most to the improvement of the following processes and practices: importance attached to learning outcomes; culture of continuous quality improvement in the institution; the alignment of learning outcomes with program review; the quality of educational program as a whole and systematic documentation of institutional processes and practices. On the other hand, accreditation contributes least to the improvement of following processes and practices in an institution according to accreditation self-study coordinators and program administrators: the number of students who graduate from the program; instilling students with a desire to continue to develop via lifelong learning; assignment of regular homework to students to contribute to students’ learning; students’ taking responsibility for their own learning and instilling students with the will to develop regular study habits. In brief, in an institution, accreditation contributes most to the improvement of importance attached to learning outcomes and contributes least to the number of students who graduate from a program. Key Words: Accreditation, quality, academic quality.