Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ENVER ULAŞ
Danışman: HALİL EKŞİ
Özet:Bu araĢtırmanın amacı madde bağımlılığının tedavisinde yararlanılacak aile yaĢam becerileri programını geliĢtirip uygulamaktır. Aile yaĢam becerileri programını geliĢtirmek için bağımlı birey ve ailelerinin ihtiyaçlarını analiz etmek, süreç içerisinde bu programı dinamik olarak iyileĢtirmek gerektiği için eylem araĢtırma modeli tercih edilmiĢtir. Eylem planı oluĢturma ve veri toplama aĢamasında bağımlılık danıĢmanları, madde bağımlıları ve aileleri ile görüĢmeler yapılmıĢtır. GörüĢmelerin amaçları Mils’in Eylem modeli kapsamında eylem odağını belirlemek, bağımlılık nedenlerini incelemek, eylem planını oluĢturmak ve eylem uygulamaya yönelik ihtiyaç analizi yapmaktır. GörüĢmeler yarı yapılandırılmıĢ bir Ģekilde toplam 36 kiĢi ile gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu katılımcılardan madde bağımlıları çeĢitli sağlık kuruluĢlarında yatarak ya da ayakta tedavi gören bağımlı birey ve onlara refakat eden ailelerinden oluĢmuĢtur. Ayrıca sahada bağımlılık tedavisine yönelik çalıĢan bağımlılık danıĢmanları ile de görüĢülmüĢtür. Eylem planı oluĢturulduktan sonra eylem uygulama aĢaması gerçekleĢtirilmiĢtir. AraĢtırmanın eylem uygulama aĢamasında katılımcılar amaçlı örnekleme yöntemlerinden olan kartopu örnekleme ile 16’sı bağımlı birey 16’sı bağımlı ebeveyni olmak üzere toplam 32 kiĢiden oluĢturulmuĢtur. Bu katılımcılar içerisinden random atama ile eylem uygulama ve kontrol grubu oluĢturulmuĢtur. GeliĢtirilen Aile YaĢam Becerileri Programı BiliĢsel DavranıĢçı Grupla Psikolojik DanıĢma ile 16 kiĢiden oluĢan eylem uygulama grubuna uygulanmıĢtır. Her grup çalıĢmasından sonra katılımcı değerlendirmeleri, araĢtırmacı gözlem ve notları ile eylem planı yeniden düzenlenerek uygulamaya devam edilmiĢtir. Eylem planı çerçevesinde geliĢtirilen aile yaĢam becerileri programında bağımlı bireylerin bağımlılık düzeylerini düĢürmek, grup üyelerinin baĢ etme becerilerini, aile yılmazlık düzeylerini ve problem çözme becerilerini arttırmak amaçlanmıĢtır. Eylem planının etkililiğini tespit etmek için eylem uygulama grubu ve kontrol grubuna sosyal problem çözme ölçeği, bağımlılık ölçeği, baĢ etme ölçeği, aile yılmazlığı ölçekleri uygulanmıĢtır. Yapılan görüĢmelerde bağımlı birey ve ailelerine yönelik geliĢtirilen aile yaĢam becerileri programında olması gereken ihtiyaçlar da tespit edilmiĢ ve programın içerisine yerleĢtirilmiĢtir. GeliĢtirilen aile yaĢam becerileri programı eylem uygulama aĢamasında BiliĢsel DavranıĢçı Grupla Psikolojik DanıĢma ile bağımlı birey ve ailelerine uygulanmıĢtır. Program her oturumdan sonra alınan geri bildirimlerle yeniden düzenlenmiĢ ve nihai Ģeklini almıĢtır. Eylem araĢtırmasının birinci aĢamasında, yapılan görüĢme sonuçlarına göre madde bağımlılığına baĢlama nedenleri ortaöğretim çağından önce daha çok çevresel faktörlerle açıklanmaktadır. AraĢtırma sonuçlarına göre ortaöğretim öncesi çağda bulunan bireyler ilgisiz, kontrol eksikliği olan, disiplinsiz ve ihtiyaçların karĢılanmadığı aile ortamlarında madde bağımlılığı için yüksek risk V taĢımaktadırlar. AraĢtırma bulgularına göre madde bağımlılığına ortaöğretim ve sonrasında yakalanan bireylerin madde kullanma gerekçeleri daha çok kiĢisel faktörlerle açıklanmaktadır. Buna göre merak ve keyif arama, yanlıĢ arkadaĢ ortamı, varoluĢsal anlam arayıĢı, maddeyi bir baĢ etme kaynağı olarak görme, sosyal problem çözme beceri eksikliği ve iliĢki sorunları ortaöğretim ve sonrasında madde bağımlılığı için risk faktörleri olarak öne çıkmaktadır. ArınmıĢ bireylerin tedaviye iliĢkin önerilerinin baĢında bağımlının tedaviye ikna edilmesi gelirken, bağımlıya saygı duyulması, tedavi sürecinde aile desteği bağlamında özellikle baba desteği, tedavi sürecinin sürekliliği, yeni bir çevre oluĢturulması, bağımlının sorumlulukları ile yüzleĢtirilmesi, tedavi merkezlerine kolay ulaĢım için merkezlerin çoğaltılması diğer tavsiyelerdir. AraĢtırmanın eylem uygulama aĢamasında ulaĢılan sonuçlar Ģöyledir: Aile YaĢam Becerileri Programı bağımlılık düzeyini düĢürmektedir. Aile YaĢam Becerileri Programı bağımlı birey ve ebeveynlerinin aile yılmazlık düzeylerini, baĢ etme beceri düzeylerini ve sosyal problem çözme beceri düzeylerini arttırmaktadır. Madde bağımlılığında her bağımlının maddeyi bıraktığı bir dönem olmaktadır bağımlılık tedavisinde odak noktası nüksetmeyi önleme ve tedavi programının sürekliliği olmalıdır. Bağımlılık tedavisinde tıbbi müdahalenin yanında babanın tedavi sürecine dahil olması baĢta olmak üzere aile desteği ve sosyal çevreyi kapsayan psikolojik destek çalıĢmaları nüksetmeyi önlemektedir. Anahtar Kelimeler: Madde Bağımlılığı, Aile YaĢam Becerileri, Eylem AraĢtırması VI ABSTRACT The aim of this research is to develop and apply the program that is going to be benefited for the treatment of drug of addiction (substance abuse) of family life skills. The Action research model was preferred because it is necessary to analyze the needs of dependent individuals and their families and to improve this program dynamically in the process in order to improve the program of family life skills. During the action planning and data collection phase, the addiction counselors made qualitative interviews with drug addicts and their families. The main aim of the interviews Mils Action Model collects to determine the focus of action to analyze the reasons for addiction, to create an action plan and to collect data for conducting action-oriented analysis of needs The interviews were held semi-structured with a total of 36 people. The participants drug addicts who were inpatient or outpatient treatment at various health institutions and their companion families. It has also been discussed with addiction counselors working with the community on addiction treatment. After the action plan was created, the implementation phase of the action was carried out. During the implementation phase of the action, participants were formed from a total of 32 individuals, 16 of whom were dependent and 16 of using snowball sampling method which is one of the Purposes Sampling Method. The sample consisted of dependent individuals and their families who were interviewed during the data collection phase and were treated inpatient outpatient. Action implementation and control group were created by random assignment from these participants. The developed family life skills program was applied to the 16 person action group with Cognitive Behavioral Group Psychological Counseling. After the each group study participant evaluations, researcher observations and continued notes, and action plan were revised and continued to be implemented. Within the framework of action plan ıt was aimed to decrease the dependency levels of dependent individuals to increase the coping skills of group members, family resilience levels and problem solving skills. In order to determine the effectiveness of the action plan, social problem coping scale and family aggression scales control group. Also needs that should be in the program of family life skills for dependent individuals and their families were identified and included in the program. Developed family life skills program has been applied to dependent individuals and their families through psychological counseling with Cognitive Behavioral group. The program has been rearranged and finalized with the received feedback after each session. In the first phase of the action research, according to the results of interviews, the reasons for starting substance abuse are explained with family and social factors in before secondary VII education. According to the results of the research, there is more risk of using substance that are irrelevant, lack of control and needs are not met. According to the research findings, the reasons of substance use of the individuals who are caught in secondary school and after the drug addiction are explained with more personal factors. Thus, searching for curiosity and joy, wrong friend environment, seeking existential meaning, seeing matter as a source of coping, lack of social problem solving skills and relationship problems appear as risk factors for secondary education and subsequent substance dependence. While convincing the dependent to receive treatment is one of the first suggestions for the drug users, respecting the dependent, family support, continuity of the treatment process, creating a new circle facing with responsibilities, increasing the number of the treatment centre for reaching easily are other suggestions. Other conclusions reached in the study include: Family life skills program reduces the level of dependence. The family life skills program increases levels of family resilience, coping skills and social problem solving skills of dependent individuals and their parents. In substance abuse, there is a period in which each dependent leaves substance. In the treatment of dependence, the focus point should be prevention of relapse and continuity of treatment program. Key words: Drug Addiction, Family Life Skills, Action Research