Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Cengiz Çolak
Danışman: İBRAHİM İLKER ÖZYİĞİT
Özet:ÜLKEMİZDE GELENEKSEL TEDAVİLERDE YAYGIN OLARAK KULLANILAN BAZI TIBBİ BİTKİLERİN KÖK VE ÇİÇEKLERİNDE AĞIR METAL VE MİNERAL BESİN ELEMENT TAYİNİ Bu çalışmada İstanbul’da (Kadıköy, Bakırköy ve Güngören) üç ayrı bölge aktarlarında satılan ve geleneksel tedavilerde kullanılan çiçek ve kök bitkileri alınmış ve aşağıda belirtilen mineral element ve ağır metaller ICP-OES cihazı ile analiz edilmiştir. Çiçek bitkileri olarak; altınotu, mayıs papatyası, hatmi, nar, yasemin, ebegümeci, mürver, ıhlamur, aynısafa, şerbetçiotu, kırmızı kantaron, dağ adaçayı, civanperçemi, sarı kantaron ve karabaş otu bitliklerine ait çiçekler analiz edilmiştir. Kök bitkileri olarak, kökleri ya da rizomları yaygın olarak kullanılan dulavrat otu, ısırgan, eğir, kedi otu, böğürtlen, ayrık otu, zencefil, havlıcan, kırmızı ginseng, sığırkuyruğu, andız, domuz dikeni, meyan ve zerdeçal bitkilerine ait kök ya da rizomlar analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında, örnek bitki kısımlarında bakır (Cu), bor (B), çinko (Zn), demir (Fe), kadmiyum (Cd), kalsiyum (Ca), kurşun (Pb), magnezyum (Mg), mangan (Mn), nikel (Ni), potasyum (K) ve sodyum (Na) miktarları belirlenmiştir. Bitkilerin çiçek kısımlarında en yüksek bakır miktarı hatmi bitkisinde (9,833 mg/kg) en düşük ise nar bitkisinde (0,500 mg/kg) görülürken diğer elementler en düşük ve en yüksek değerleri aşağıdaki şekilde ölçülmüştür. Bor, en yüksek adaçayı (16,339 mg/kg), en düşük sarı kantaron (1,697 mg/kg), çinko, en yüksek adaçayı (35,279 mg/kg), en düşük karabaş otu (1,504 mg/kg), demir, en yüksek adaçayı (276,056 mg/kg), en düşük nar (31,216 mg/kg), kalsiyum, en yüksek ıhlamur (6265,794 mg/kg), en düşük yasemin (1858,219 mg/kg), magnezyum, en yüksek mürver (1653,869 mg/kg), en düşük altınotu (636,962 mg/kg), mangan, en yüksek karabaş otu (34,744 mg/kg), en düşük yasemin (3,709 mg/kg), nikel, en yüksek karabaş otu (2,245 mg/kg), en düşük sarı kantaron (0,216 mg/kg), potasyum, en yüksek papatya (8167,861 mg/kg), en düşük mürver (2328,003 mg/kg), sodyum, en yüksek aynısafa (1648,676 mg/kg), en düşük ıhlamur (25,743 mg/kg) bitkilerinde ölçülmüştür. Bitkilerin kök kısımlarında en yüksek bakır miktarı dulavrat otu bitkisinde (13,119 mg/kg) en düşük ise zencefil bitkisinde (0,504 mg/kg) görülürken diğer elementler en düşük ve en yüksek değerleri aşağıdaki şekilde ölçülmüştür. Bor, en yüksek sığırkuyruğu (13,156 mg/kg), en düşük zencefil (0,622 mg/kg), çinko, en yüksek dulavrat otu (26,037 mg/kg), en düşük andız (0,794 mg/kg), demir, en yüksek kedi otu (231,441 mg/kg), en düşük kırmızı ginseng (20,622 mg/kg), kalsiyum, en yüksek kedi otu (5998,366 mg/kg), en düşük havlıcan (632,36 mg/kg), magnezyum, en yüksek andız (1295,901 mg/kg), en düşük kırmızı ginseng (279,421 mg/kg), mangan, en yüksek havlıcan (80,063 mg/kg), en düşük meyan (1,557 mg/kg), nikel, en yüksek ayrık otu (2,409 mg/kg), en düşük böğürtlen (0,255 mg/kg), potasyum, en yüksek zencefil (8388,732 mg/kg), en düşük böğürtlen (815,481 mg/kg), sodyum, en yüksek andız (613,205 mg/kg), en düşük böğürtlen (22,632 mg/kg) bitkilerinde ölçülmüştür. Örnekler analize hazırlanırken 0,100-0,200 gr aralığında toz bitki numuneleri alınarak yapılmıştır. Bu aralıkta kadmiyum ve kurşun değerleri tüm örnek bitkilerde 0,01 mg/kg’den daha düşük ölçülmüştür. Elementlerin minimum ve maksimum değerlerini karşılaştırdığımızda; analizleri yapılan bitkilerin ağır metal yoğunlukları bakımından toksik seviyelerde olmadığı görülmüştür. İncelenen bölgelerde tedavi amaçlı satılan tıbbi bitkilerin insan sağlığı açısından risk taşımadıkları belirlenmiştir. Ocak, 2014 Cengiz ÇOLAK ABSTRACT DETERMINATION OF HEAVY METAL AND MINERAL ELEMENTS IN ROOT AND FLOWERS OF SOME MEDICINAL PLANTS WIDELY USED IN TRADITIONAL TREATMENTS IN OUR COUNTRY In this study, flower and root plants were obtained from the herbalists of three different districts (Kadıköy, Bakırköy and Güngören), and their mineral element and heavy metal amounts were analyzed by using ICP-OES apparatus. Among flower plants; strawflower, chamomile, common marshmallow, pomegranate, jasmine, high mallow, elderberry, basswood, pot marigold, common hops, sage, yarrow, klamath weed, European centaury and lavender were analyzed. Among root plants; great burdock, nettle, sweetflag, garden heliotrope, blackberry, quackgrass, garden ginger, lesser galangal, red ginseng, mullein, elecampane inula, carline thistle, cultivated licorice and turmeric of which roots or rhizomes are widely used, were analyzed. The quantities of copper (Cu), boron (B), zinc (Zn), iron (Fe), cadmium (Cd), mercury (Pb), magnesium (Mg), manganese (Mn), nickel (Ni), potassium (K) and sodium (Na) were determined. Copper in the flower samples were measured as the highest rate in common marshmallow with 9.833 mg/kg and the lowest rate in pomegranate with 0.500 mg/kg. The rates of other plants are as follows; Boron, the highest rate in sage with 16.339 mg/kg, the lowest rate in klamath weed with 1.697 mg/kg zinc, the highest rate in sage with 35.279 mg/kg, the lowest rate in lavender with 1.504 mg/kg, iron, the highest rate in sage with 276.056 mg/kg, the lowest rate in pomegranate with 31.216 mg/kg, calcium the highest rate in basswood with 6265.794 mg/kg, the lowest rate in jasmine with 1858.219 mg/kg, magnesium, the highest rate in elderberry with 1653.869 mg/kg, the lowest rate in strawflower with 636.962 mg/kg, manganese, the highest rate in lavender with 34.744 mg/kg, the lowest rate in jasmine with 3.709 mg/kg, nickel, the highest rate in lavender herb with 2.245 mg/kg, the lowest rate in klamath weed with 0.216 mg/kg, potassium, the highest rate in chamomile with 8167.861 mg/kg, the lowest rate in elderberry with 2328.003 mg/kg, sodium, the highest rate in pot marigold with 1648.676 mg/kg, the lowest rate in basswood with 25.743 mg/kg is measured. In the root plants, the highest quantity of copper was seen in great burdock herb with the rate of 13.119 mg/kg, while the lowest rate in garden ginger with 0.504 mg/kg. The quantity of other elements are as follows; Boron, the highest rate in mullein with 13.156 mg/kg, the lowest rate in garden ginger with 0.622 mg/kg zinc, the highest rate in grass wall with 26.037 mg/kg, the lowest rate in elecampane with 0.794 mg/kg, iron, the highest rate in garden heliotrope with 231.441 mg/kg, the lowest rate in red ginseng with 20.622 mg/kg, calcium, the highest rate in garden heliotrope with 5998.366 mg/kg, the lowest rate in lesser galangal with 632.36 mg/kg, magnesium, the highest rate in elecampane with 1295.901 mg/kg, the lowest rate in red ginseng with 279.421 mg/kg, manganese the highest rate in lesser galangal with 80.063 mg/kg, the lowest rate in cultivated licorice with 1.557 mg/kg, nickel, the highest rate in quack grass with 2.409 mg/kg, the lowest rate in blackberry with 0.255 mg/kg, potassium, the highest rate in garden ginger with 8388.732 mg/kg, the lowest rate in blackberry with 815.481 mg/kg, sodium the highest rate in elecampane with 613.205 mg/kg, the lowest rate in blackberry with 22.632 mg/kg is measured. While the samples were being prepared for analysis, grained plants were used between 0.100-0.200 gr. The rates of cadmium and mercury were measured lower than 0.001 mg/kg in all plant samples. When we compare the maximum and minimum rates of elements, heavy metal densities of analyzed samples were not at toxic level. As a result of this study we reach the fact that plants which are sold as medicinal purpose in selected districts have no risk for human health.