Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2012
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: KUBİLAY KURNAZ
Danışman: Gülşah Özyiğitoğlu
Özet:BİYOMONİTÖR LİKENLERLE İSTANBUL İLİ AVRUPA YAKASI HAVA KALİTESİNİN İZLENMESİ Hava kirliliği tüm canlı organizmaları olumsuz etkileyen önemli çevre sorunlarından birisidir. Dünyanın pek çok bölgesinde olduğu gibi ülkemizde de likenler kullanılarak hava kalitesini belirleme temelli çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmada, İstanbul ilinde Avrupa Yakasında belirlenen 12 istasyondaki 20 ağaç üzerinden biyomonitör özellikli epifitik likenler toplanmıştır. Kirlilik etmeni olarak 10 element (Al, As, Cd, Cr, Fe, Ni, Mn, Pb, V ve Zn) belirlenip ICP-MS ile analiz edilmiştir. Toplanan liken türlerinden; istasyonların tümünde rastlandığı için Physcia adscendens ve çoğunda rastlandığı için Xanthoria parietina tercih edilmiştir. Diğer çalışmalardan farklı olarak, liken örnekleri (foliose = yapraksı) , tallusları geniş çaplı (yaşlı) ve dar çaplı (genç) olarak ayrılıp ayrı ayrı analiz edilmiştir. Amaç çalışma bölgesinin geçmiş ve güncel hava kalitesi hakkında fikir sahibi olup, yapılan çevre sağlığı çalışmalarının geri dönüşümlerini değerlendirebilmektir. Çalışmada analizler sonucu en kirli istasyon Şişli Ermeni Katolik Mezarlığı olurken, en temiz istasyon Florya Atatürk Ormanı olmuştur. Genç ve yaşlı liken örneklerini karşılaştırdığımızda ise 1, 2, 9, 10 ve 11 istasyonlardan topladığımız yaşlı likenlerin genç likenlere göre daha fazla element biriktirdiği görülmüştür. Diğer istasyonlarda ise belirgin bir farklılık gözlenmemiştir. Yaşlı ve genç likenler arasındaki korelasyon sonucu; Al, Fe, Cr ve V elementleri bakımından güçlü bir ilişkinin olduğu görülmüştür. Avrupa Yakasından toplanan tüm likenlerin analiz sonuçları referans değere oranlandığında % 486.368 daha fazla element birikimi tespit edilmiştir. Bu durum çalışma bölgesinin hava kalitesinin endişe verici olduğunun göstergesidir. ABSTRACT BIYOMONITORING AIR QUALITY IN THE EUROPEAN SIDE OF ISTANBUL CITY BY LICHENS Air pollution is one of the most important environmental problems which have negative effects on all the living organisms. Some studies which are based on determining the air quality using lichens are being conducted in Turkey as well as in many regions in the world. In this study, epiphytic lichens with biomonitor characteristics have been collected from 20 trees in 12 predetermined stations in the European Side of Istanbul. As pollution factors, ten elements (Al, As, Cd, Cr, Fe, Ni, Mn, Pb, V and Zn) have been specified and analyzed in ICP-MS. From the collected lichen species, Physcia adscendens has been preferred because it has been found in all of the stations (the collecting sites); and Xanthoria parietina has been chosen since it has been present in many stations. Unlike the other studies; lichen samples have been analyzed separately by grouping the thalli (foliose) as large in diameter (old) and narrow in diameter (young). The aim is to have an idea about the air quality of the study region in the past and at present. Thus, the result of the environmental health measures which were taken in the past can be evaluated. As the result of analyses in the study, the most polluted station is Şişli Armenian Catholic Cemetery and the most unpolluted one is Florya Atatürk Forest. When the old and the young lichen specimens are compared, the old lichens which have been collected from the 1, 2, 9, 10 and 11th stations have been measured to have accumulated more elements than the young lichens. At the other stations, a significant difference has not been observed. As a result of the correlation between the old and the young lichens; a strong relationship has been observed in terms of Al, Fe, Cr and V elements. When the average of all the lichens collected from the European Side of Istanbul is evaluated, 486.368 % more element deposition has been measured according to the reference value. This shows that the air quality of the studying area is worrying.