Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2011
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Emine Özlem Yiğit
Danışman: CEMİL ÖZTÜRK
Özet:SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ TEKNOLOJİ OKURYAZARLIĞI DÜZEYLERİNİN VE TEKNOLOJİ İLE BÜTÜNLEŞTİRİLMİŞ SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNE YÖNELİK GÖRÜŞLERİNİN BELİRLENMİŞ insanın istek ve ihtiyaçlarını karŞılamaya yönelik olarak doğada değiŞiklik yapma süreci olarak tanımlanan teknoloji, ilk insanların savunmasız ve zayıf vücutları ile yapamadıkları iŞleri gerçekleŞtirebilmek için çeŞitli aletler icat etmesiyle doğmuŞ, bu araç gereçler sayesinde yaŞamın daha nitelikli bir biçimde sürdürülmesi mümkün olmuŞtur. Teknoloji ile eğitim arasındaki iliŞki de insanlığın bağlangıcından bu yana söz konusudur. Dolayısıyla, ilk insanların yaŞamlarını kolaylaŞtırmak adına ürettikleri aletler ile baŞlayan teknoloji tarihinde, bu insanların söz konusu aletlerin kullanımını diğerlerine öğretmeleri ile ilkel de olsa teknoloji eğitimi sürecinin baŞladığını söylemek mümkündür. Daha sonra ise teknoloji eğitiminin bir program çerçevesinde verilmesi söz konusu olmuŞtur. Günümüzde, ülkelerin geliŞmiŞlik düzeylerine ve gereksinimlerine bağlı olarak değiŞim gösteren teknoloji eğitimi programları; yetenek temelli yaklaŞım, mesleki yaklaŞım, yüksek teknoloji yaklaŞımı, uygulamaya dönük yaklaŞım, teknoloji kavramları yaklaŞımı, tasarım yaklaŞımı, bilim-teknoloji-toplum yaklaŞımı ve konu alanıyla bütünleŞtirme yaklaŞımı olarak ayrılmaktadır. Bir çok ülkenin, öğretim programı çerçevesine almıŞ olduğu teknoloji eğitiminin temel amacı ise teknoloji okuryazarlığının geliŞtirilmesidir. 21. yüzyılın dünyasında etkin bir rol üstlenecek, katılımcı ve çağın gerektirdiği becerilere sahip, teknoloji okuryazarı bireylerin yetiŞtirilmesinde öğretmenlere büyük görev düŞmektedir. YaŞanan hızlı değiŞime uyum sağlayabilecek ve karŞılaŞtığı IV sorunlarla baŞa çıkabilecek bireyleri yetiŞtirecek öğretmenlerin, öncelikle kendilerinin bu yeterliliklere sahip olmalarının gerekliliği ve öğretmen eğitiminin önemi de bu doğrultuda bir kez daha karŞımıza çıkmaktadır. Sosyal bilgiler öğretiminin temel hedefi etkin vatandaŞların yetiŞtirilmesi olduğuna göre, öğrencilere de bu yönde becerilerin kazandırılması önemlidir. Bu doğrultuda sosyal bilgiler öğretmenlerini yetiŞtiren kurumlara ve bu kurumlarda görev yapmakta olan öğretim elemanlarına da önemli görev düŞmektedir. Bu çalıŞmanın temel amacı geleceğin vatandaŞlarının yetiŞmesine katkı sağlayacak ve teknoloji çağının vatandaŞlarını yetiŞtirecek olan sosyal bilgiler öğretmeni adaylarının teknoloji okuryazarlık düzeylerinin ve teknoloji ile bütünleŞtirilmiŞ sosyal bilgiler öğretimine iliŞkin görüŞlerinin belirlenmesidir. Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlığı düzeylerinin artırılmasına yönelik ve ITEA (2007) tarafından belirlenmiŞ olan Teknoloji Okuryazarlığına iliŞkin kazanımlara uygun olarak geliŞtirilmiŞ olan Teknoloji Eğitimi Programının uygulandığı grup (deney grubu) ile bu programının uygulanmadığı grup (kontrol grubu) arasında teknoloji okuryazarlığı açısından karŞılaŞtırma yapılacak olması ve buna ek olarak çalıŞmanın Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji ile bütünleŞtirilmiŞ Sosyal Bilgiler öğretimine iliŞkin görüŞleri ile de desteklenecek olması dolayısıyla araŞtırmada karma yöntemin kullanıldığı açıklayıcı desenden yararlanılmıŞtır. AraŞtırmanın nicel verileri deneme modellerinden “öntest-sontest kontrol gruplu yarı deneysel desen”, nitel veriler ise yarı yapılandırılmıŞ görüŞme ve doküman analizi teknikleri ile toplanmıŞtır. AraŞtırmaya iliŞkin uygulama, 2010–2011 öğretim yılının güz döneminde Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğtetmenliği Anabilim Dalı‟nda öğrenim görmekte olan ve deney ve kontrol grubu olarak belirlenen 3-A ve 3-B sınıflarında gerçekleŞtirilmiŞtir. AraŞtırma sürecinde yer alan teknoloji eğitimine iliŞkin etkinlikler, Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı dersi kapsamında 21.09.2010–11.01.2011 tarihleri arasında 56 ders saatinde gerçekleŞtirilmiŞtir. AraŞtırmanın verileri Teknoloji Okuryazarlığı Ölçeği, yarıyapılandırılmıŞ görüŞme ve teknoloji eğitimine dayalı olarak hazırlanan V etkinlikler aracılığıyla toplanmıŞtır. AraŞtırmayla ilgili nicel verilerin istatistiksel çözümlemelerinde SPSS 17 paket programından yararlanılmıŞ, nitel verilerinin çözümlenmesinde ise betimsel analiz tekniği kullanılmıŞtır. AraŞtırma bulgularına dayalı olarak ortaya çıkan sonuçlar Şöyle sıralanabilir: 1. Deney ve kontrol grubunda bulunan sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Teknoloji Okuryazarlığı Ölçeğinin bütününden aldıkları sontest puanlarının aritmetik ortalamaları arasında deney grubunun lehinde olmak üzere anlamlı bir iliŞki olduğu saptanmıŞtır. 2. Deney ve kontrol grubunda bulunan sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Teknoloji Okuryazarlığı Ölçeğinin “Teknolojik YaŞama Yönelik Beceriler” boyutundan aldıkları sontest puanlarının aritmetik ortalamaları arasında deney grubunun lehinde olmak üzere anlamlı bir iliŞki olduğu belirlenmiŞtir. 3. Deney ve kontrol grubunda bulunan sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Teknoloji Okuryazarlığı Ölçeğinin “Teknolojinin Doğası” boyutundan aldıkları sontest puanlarının aritmetik ortalamaları arasında deney grubunun lehinde olmak üzere anlamlı bir iliŞki olduğu görülmüŞtür. 4. Deney ve kontrol grubunda bulunan sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Teknoloji Okuryazarlığı Ölçeğinin “TasarlanmıŞ Dünya” boyutundan aldıkları sontest puanlarının aritmetik ortalamaları arasında deney grubunun lehinde olmak üzere anlamlı bir iliŞki olduğu ortaya konulmuŞtur. 5. Deney ve kontrol grubunda bulunan sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Teknoloji Okuryazarlığı Ölçeğinin “Tasarım” boyutundan aldıkları sontest puanlarının aritmetik ortalamaları arasında deney grubunun lehinde olmak üzere anlamlı bir iliŞki olduğu sonucuna ulaŞılmıŞtır. 6. Deney ve kontrol grubunda bulunan sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Teknoloji Okuryazarlığı Ölçeğinin “Teknoloji ve Toplum” boyutundan aldıkları sontest puanlarının aritmetik ortalamaları arasında deney grubunun lehinde olmak üzere anlamlı bir iliŞki olduğu belirlenmiŞtir. VI AraŞtırmada toplanan nitel veriler de yukarıda maddeler halinde verilen sonuçları destekler niteliktedir. Bu çerçevede nitel ve nicel verilerin analiz edilmesi neticesinde, teknoloji eğitimi programının teknoloji okuryazarlığı düzeyinde istatistiksel açıdan manidar olmak üzere, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının; a) teknoloji okuryazarlığı düzeylerinin yükselmesini, b) teknoloji okuryazarlığının alt boyutu olan teknolojik yaŞama yönelik becerilerinin geliŞmesini, c) teknoloji okuryazarlığının alt boyutu olan teknolojinin doğasına iliŞkin bilgilerinin artmasını, d) teknoloji okuryazarlığının alt boyutu olan tasarlanmıŞ dünyaya iliŞkin okuryazarlık düzeylerinin geliŞmesini, e) teknoloji okuryazarlığının alt boyutu olan tasarıma dair beceri düzeylerinin yükselmesini, f) teknoloji okuryazarlığının alt boyutu olan teknoloji ve topluma iliŞkin bilgilerinin artmasını, olumlu yönde etkilediği sonucuna ulaŞılmıŞtır. UlaŞılan sonuçlardan yola çıkılarak, çalıŞma kapsamında geliŞtirilmiŞ olan teknoloji eğitimi programı aracılığıyla, öğrencilerin teknoloji okuryazarlığı için gerekli olan bilgi, tutum ve davranıŞlarının geliŞtirilmiŞ olduğunun söylenmesi mümkündür. Anahtar Kelimeler: Teknoloji okuryazarlığı, teknoloji eğitimi, teknoloji ile bütünleŞtirilmiŞ sosyal bilgiler öğretimi, sosyal bilgiler öğretmen adayı ABSTRACT DETERMINATION OF THE TECHNOLOGICAL LITERACY LEVELS OF PRE-SERVICE TEACHERS OF SOCIAL STUDIES AND THEIR VIEWS ON TECHNOLOGY INTEGRATED SOCIAL STUDIES COURSE Technology was described as a process that made modifications in the nature for the aim of meeting individual desires and needs. It was born with early humans’ inventions of different tools that they couldn’t do with their indefensible and deficient bodies; and life became more qualified through those tools. The relationship between technology and education has been of the interest since the beginning of humanity and it can be said that technology education was began primitively with teaching the use of those tools to others. After this, technology education was given in the framework of a curriculum. Today, technology education differs according to the development levels and requirements of countries and it is branched as skill based approach, vocational approach, high-tech approach, application based approach, technological concepts approach, design approach, science-technology and society approach and subject integrated approach. The main objective of this education which is offered in many countries’ curricula is the development of technological literacy. Teachers have an important role in teaching individuals as active people, participatory andhaving the skills required by age and technological literate in 21st century. Teachers who teach individuals that can adapt the rapid changes and challenge with problems should have this qualifications primarily; and thereby, the importance of teacher training in this direction once again appeared. The main objective of social studies is training active citizens and it is important to teach students with related skills. In this context, the role of the institutions that train teachers of social studies and the role of academic staff working in those institutions are becoming important. The main aim of this study is to determine the technological literacy levels of pre-service teachers of social studies who will take part in training future citizens and citizens of technological age and in defining their views on the technology integrated social studies course. Explanatory design mixed method was used in this study because there was a comparision in terms of technological literacy between the experimental group in which technology education program which was towards developing technology literacy levels and was developed according to the Technological Literacy acquisitions that were determined by ITEA (2007) and control group in which that program was not applied and this study was supported with views of social studies studies teachers towards technology integrated social studies. Quantitative data of this research were collected through “pretest-posttest quasi experimental desing with control group” and qualitative data were collected through semi-structured interviews and document analysis. This study was applied in 2010-2011 Fall Term, at Marmara University Ataturk Faculty of Education Social Studies Department and was put into practice in 3-A and 3-B classes which were determined as experimental and control groups. Activities in technology education program were applied in the context of Teaching Technologies and Material Design Course between 21.09.2010 and 11.01.2011 in 56 course hours. Data were colected through Technological Literacy Scale, semi-structured interviews and activities which were based on technology education. SPSS 17 program was used in analysing the statistical data; and descriptive analysis was used in analysing qualitative data. Results that based on the data can be list as following: 1. There was a statisticaly meaningful relationship between social studies pre-service teachers’ posttest aritmetic means of whole scale in the favor of the experimantal group. 2. There was a statisticaly meaningful relationship between social studies pre-service teachers’ posttest aritmetic means of “Abilities for a Technological World” dimension of the scale in the favor of the experimantal group. 3. There was a statisticaly meaningful relationship between social studies pre-serviceteachers’ posttest aritmetic means of “The Nature of Technology” dimension of the scale in the favor of the experimantal group. 4. There was a statisticaly meaningful relationship between social studies pre-service teachers’ posttest aritmetic means of “The Designed World” dimension of the scale in the favor of the experimantal group. 5. There was a statisticaly meaningful relationship between social studies pre-service teachers’ posttest aritmetic means of “Design” dimension of the scale in the favor of the experimantal group. 6. There was a statisticaly meaningful relationship between social studies pre-service teachers’ posttest aritmetic means of “Technology and Society” dimension of the scale in the favor of the experimantal group. These results were supported with qualitative data and at the end of the analysis of qualitative and quantitative data it was seen that technology education program affected the pre-service teachers of social studies as follows: a) Their technological literacy levels were increased, b) Their abilities for a technological world which was among dimension of technological literacy were developed, c) Their knowledge about the nature of technology which was among dimension of technological literacy were increased, d) Their literacy levels towards the designed world which was among dimension of technological literacy were developed, e) Their abilities towards design which was among dimension of technological literacy were increased, f) Their knowledge about technology and society which was among dimension of technological literacy were increased. In the light of this results it can be said that, pre-service teachers’ knowledge, attitudes and behaviors which were necessary in technological literacy were developed through technology education program which was developed in the context of this research. Keywords: Technological literacy, technology education, technology integrated social studies, social studies education, pre-service teachers of social studies