Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Fen - Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2011
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: FATMABETÜL ARIKAN
Danışman: Üzeyir Aslan
Özet:Lugaz mecmuaları, Dîvan edebiyatının bir türü olan ‘lugaz’ adlı manzum bilmecelerin toplandığı mecmualardır. Bu mecmualarda çeşitli örneklerine rastladığımız lugaz türü, Dîvan edebiyatına 15. yüzyılda Arap ve özellikle Fars edebiyatından girmiş bir nazım türüdür. Özel isimler dışında akla gelebilecek her şeyin sorulduğu, beyitler hâlinde düzenlenmiş bilmecelerdir. Maksat dikkatleri çekmek, zihin alıştırması yapmak ve yaptırmak, insanların düşünürken eğleneceği ve kendini geliştirebileceği bir alan oluşturmaktır. Bizde 18. yüzyılda zirveye çıkmış olan lugaz türü, beğeni kazanmış örnekleriyle zaman içinde, mecmualardaki yerini almaya başlamıştır. Şairlerin dîvanlarında genellikle ‘Elgâz’ başlığı altında yer alan, bir şair tarafından müstakil olarak yazılan yahut şairi bilinmeyen (Lâ-edrî) lugazlar, mecmuaları derleyen kişilerin edebî zevkine göre, lugaz mecmualarında bir araya getirilmiştir. Bu çalışmada, Millet Kütüphanesi’ndeki Ali Emirî Manzum 718 numaralı lugaz mecmuasının 50a-90b varakları arasındaki 146 lugaz, çeviriyazı (transkripsiyon) metoduyla günümüz Türkçesine aktarılmış; lugaz türü ve lugazın Türk edebiyatındaki yeri hakkında bilgi verilmiş, söz konusu 146 lugazın içerik ve şekil olarak incelemesi yapılmıştır. Mecmuanın 50a-90b varakları arasında, şairi bilinmeyen lugazlarla 16’ncı, 17. ve çoğunlukla 18. yüzyılda yaşamış bazı şairlerin lugazları yer almaktadır. Bu şairler Reşîd, Hâkim, Münîf, Neylî, Sâbit, Necîb, Emîn, Arayıcızâde, Sırrî, Nazîm, İzzî, Vehbî, Vahyî, Rif‘at, Ferdî, Sultan Murâd, Lâmi‘î, Re’fet, Şehrî, Hilmî, Rahmî, Lutfî, Feyzî, Müstakîmzâde, Âtıf, Kâmî, Fennî ve Na‘lî’dir. SUMMARY Lugaz magazines are magazines where poetic riddles called “lugaz”, a type of Dîvan Literature, are brought together. Lugaz type which we see in these magazines is a verse type that has entered Dîvan Literature in 15th century from Arabian and especially Persian literature. Lugaz are poetic riddles where anything but proper nouns can be asked. The aim in asking these riddles is, to attract people’s attention, to have them do mental exercise, and to create a space where people can have fun and improve themselves. Lugaz type started to be seen in magazines over time with appreciated examples and reached its peak around 18th century in our literature. Lugazs which are written separately or seen in poets’ dîvans under “Elgâz” name, or lugazs without a known writer (Lâ-edrî) are brought together in lugaz magazines according to the literary taste of the person who compiled the magazine. In this work, 146 lugaz within the 50a-90b sheets of the 718 numbered lugaz magazine at Millet Library are translated into Turkish using the transcription method; information related to lugaz types and its place in Turkish literature is given, related 146 lugaz are examined in terms of content and form. Within the 50a-90b sheets of the magazine, there are some poems of which the poets are unknown and some others of which the poets are from 16th, 17th and mostly 18th century. These poets are Reşîd, Hâkim, Münîf, Neylî, Sâbit, Necîb, Emîn, Arayıcızâde, Sırrî, Nazîm, İzzî, Vehbî, Vahyî, Rif‘at, Ferdî, Sultan Murâd, Lâmi‘î, Re’fet, Şehrî, Hilmî, Rahmî, Lutfî, Feyzî, Müstakîmzâde, Âtıf, Kâmî, Fennî and Na‘lî.