Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2013
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: HATİCE ÖZDEMİR
Danışman: LEVENT DENİZ
Özet:SINIF ÖĞRETMENLERİNİN İŞKOLİKLİK EĞİLİMLERİNİN İNCELENMESİ Bu araştırma, ilkokullarda görev yapmakta olan sınıf öğretmenlerinin işkoliklik eğilimlerinin incelenmesini amaçlamaktadır. Tarama modeline uygun olarak düzenlenen bu araştırmada, özel ve devlet ilkokullarında görev yapmakta olan sınıf öğretmenlerinin işkoliklik eğilimlerinin cinsiyet, medeni durum, yaş, okul çeşidi, kıdem yılı, eğitim durumu, bir ayda ortalama eve iş götürme sıklığı, işe devam durumu, iş dışında kalan vakitlerini değerlendirme, psikolojik anlamda kendilerini kötü hissettikleri zamanlarda nasıl davrandıkları ve bir işi bitirme hakkındaki düşüncelerine bağlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Araştırmanın çalışma evrenini, 2012 – 2013 eğitim ve öğretim yılında İstanbul İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı devlet ve özel ilkokullarında görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmada kolay ulaşılabilir örnekleme kullanılmıştır. Ataşehir, Kadıköy, Tuzla ve Üsküdar ilçelerinde bulunan devlet ve özel ilkokullarından, araştırmacı tarafından seçilen, 16’sı devlet ve 10’u özel ilkokul olmak üzere toplamda 26 ilkokulda görev yapan 352 sınıf öğretmeni bu araştırmanın örneklemini oluşmaktadır ( MEBBİS, 2013). Araştırmada, sınıf öğretmenlerine, araştırmacı tarafından geliştirilen demografik bilgilerin yanı sıra işlerine yönelik düşüncelerini de belirtebilecekleri bir anket ve işkoliklik eğilimlerini belirlemek için Spence ve Robbins (1992) tarafından geliştirilen ve Kart (2005) tarafından Türkçe’ye uyarlanması yapılan “İşkoliklik Envanteri” ölçeği uygulanmıştır. Ölçek 5’ li Likert tipinde olup “İşe Güdülenme” ve “İşten Zevk Alma” alt boyutlardan oluşmaktadır. Araştırmada elde edilen veriler SPSS 15,0 programı ile analiz edilmiştir. Sınıf öğretmenlerinin işkoliklik eğilimlerini belirlemek amacı ile öncelikle “İşkoliklik Envanteri” ve alt boyutlarından alınan puanların betimsel dağılımı yapılmıştır. Daha sonra “İşkoliklik Envanteri” ve alt boyutlarından aldıkları puanların cinsiyet, medeni durum, okul çeşidi, işe devam durumu, iş dışında kalan vakitleri değerlendirme, psikolojik durum ve bir işi bitirme, değişkenleri açısından karşılaştırılması için “Bağımsız Gruplar t-Testi”, sınıf öğretmenlerinin işkoliklik eğilimlerinin yaş, kıdem yılı, eğitim durumu, bir ay süresince ortalama eve iş götürme sıklığı, değişkenleri ile karşılaştırılması için “Tek Yönlü Varyans Analizi”, “Tek Yönlü Varyans Analizi- ANOVA” sonucunda ortaya çıkan anlamlı farklılığın hangi alt gruplar arasında olduğunu belirlemek için ise “Post-Hoc LSD Testi” analizleri kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular şu şekilde lenebilir; İlkokul sınıf öğretmenlerinin işkoliklik eğilimleri yüksek bulunmuştur. Alt boyutlarda incelendiğinde ise hem işlerine güdülenmelerinin fazla olduğunu hem de işten zevk alarak çalıştıklarını söylemek mümkündür. Bu iki alt boyutun aldığı değerlerin birbirine yakın olmalarını ise sınıf öğretmenleri, küçük yaş grubu çocuklar ile çalışmanın hem onlara heyecan verdiğini hem de eğlenceli bir çalışma ortamı sağladığını yapılan görüşmelerde belirtmişlerdir. Cinsiyet değişkeni açısından değerlendirildiğinde ise kadın sınıf öğretmenlerinin erkek sınıf öğretmenlerine göre daha fazla işkoliklik eğilimi gösterdiği sonucuna varılmıştır. İlkokul sınıf öğretmenlerinin medeni durumlarının işkoliklik eğilimleri açısından anlamlı bir farklılık yaratmadığı sadece işe güdülenme alt boyutunda bekâr sınıf öğretmenlerinin evli olan sınıf öğretmenlerine göre işe daha fazla güdülendikleri sonucuna ulaşılmıştır. Yaş değişkeni açısından değerlendirildiğinde ise 20-30 yaş grubu aralığında görev yapmakta olan ilkokul sınıf öğretmenlerinin işten zevk alma, işe güdülenme ve işkoliklik eğilimlerinin diğer yaş gruplarına göre yüksek çıktığı sonucuna varılmıştır. Bu durumun ilerleyen yaş aralıklarında düşmeye başladığı görülmektedir. Sınıf öğretmenlerinin işkoliklik eğilimlerinin okul çeşidine göre değerlendirmesi yapıldığında ise özel ilkokullarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin, devlet ilkokullarında görev yapan sınıf öğretmenlerine göre daha fazla işkoliklik eğilimi gösterdikleri, işlerine daha fazla güdülenerek ve daha fazla işlerinden zevk alarak çalıştıkları sonuçlarına ulaşılmıştır. İlkokul sınıf öğretmenlerinin işten zevk alma eğilimlerinin kıdemlerine göre farklılaştığı söylenebilir. Bu bulgudan hareket ile 10 yıl ve altında kıdeme sahip olan sınıf öğretmenlerinin 11 yıl ve üzeri kıdeme sahip olan sınıf öğretmenlerine göre işlerinden daha fazla zevk alarak çalıştıkları, işlerinde daha fazla güdülendikleri ve işkoliklik eğilimlerinin daha fazla olduğu görülmektedir. Sınıf öğretmenlerinin işkoliklik eğilimleri eğitim durumu açısından incelendiğinde ise lisansüstü mezuniyet derecesine sahip olan sınıf öğretmenlerinin, lisans ve yüksek okul (eğitim enstitüsü, yüksek öğretmen okulu vb.) mezuniyet derecesine sahip olan sınıf öğretmenlerinden daha fazla işlerinden zevk alarak çalıştıkları daha fazla işkoliklik eğilimi gösterdikleri ve işlerine güdülenmelerinin daha fazla olduğu görülmektedir. Sınıf öğretmenlerinden bir ay süresince evlerine ortalama 5-8 defa arasında iş götüren sınıf öğretmenleri ile 9 defa ve üzeri iş götüren sınıf öğretmenlerinin 4 defa ve altında eve iş götürenlere göre işlerinden daha fazla zevk aldıkları, 9 defa ve üzeri evlerine iş götüren sınıf öğretmenlerinin ise diğer sınıf öğretmenlerine göre işe güdülenmelerinin yüksek olduğu ve daha fazla işkoliklik eğilimi gösterdikleri sonucuna ulaşılmıştır. İşlerinde devamsızlık yapmayan sınıf öğretmenlerinin, devamsızlık yapanlara göre daha fazla işkoliklik eğilimi gösterdikleri anlaşılmaktadır. İş dışında kalan vakitleri değerlendirme açısından, sınıf öğretmenlerinin iş dışında kalan vakitlerinde de sadece işi ile ilgilenenlerin daha fazla işe güdülendikleri, işlerinden zevk aldıkları ve işkoliklik eğilimlerinin daha fazla olduğu sonucuna varılmıştır. Bunun yanında iş dışında kalan vakitlerinde ailesi, hobileri ve sosyal çevresine vakit ayıran sınıf öğretmenlerinde bu durumun tam tersi olduğu görülmektedir. Sınıf öğretmenlerinden psikolojik anlamda kendilerini kötü hissettikleri zamanlarda nasıl davrandıklarına yönelik yapılan araştırmada ise iş yerinde çözüm arayacağını ve sadece iş yerlerinde mutlu oldukları için iş yerlerinde rahatlayacaklarını belirten sınıf öğretmenlerinin işe güdülenme, işten zevk alma ve işkoliklik eğilimlerinin, çözüm odaklı olduklarını ve yardıma ihtiyacı olduğunda mutlaka çevresinden yardım alacaklarını belirten sınıf öğretmenlerine oranla daha yüksek olduğu anlaşılmaktadır. Bir işi bitirme konusunda işini en iyi kendisinin yaptığını ve sorumluluklarını başka sınıf öğretmenleri ile paylaşmadığını belirten sınıf öğretmenlerinin, takım çalışması gerektiren işlerde takım çalışmasının daha verimli olduğunu düşünen sınıf öğretmenlerine oranla istatistiksel açıdan anlamlı derecede daha fazla işkoliklik eğilimi gösterdikleri, işten zevk alarak çalıştıkları ve işlerinde güdülenme oranının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. ABSTRACT PRIMARY SCHOOL TEACHERS’ WORKAHOLIC TENDENCIES This research aims to examine the workaholic tendencies of primary school teachers. In this research, which is implemented according to a survey it’s examined whether it differentiates or not on workaholic tendencies of public and private primary schools’ teachers according to gender, marital status, age, type of school, duration of work, educational status, frequency of working at home, continuation at work place, activities during non-working hours, behaviour pattern during negative psychological condition and opinions on completion of a work. This research was conducted with 352 teachers from 26 primary schools (16 public and 10 private) in Ataşehir, Kadıköy, Tuzla and Üsküdar of Istanbul in 2012-2013 education period (MEBBIS, 2013). In the research, a questionnaire for expressing the attitude towards work and “workaholism inventory”, which was developed by Spence and Robbins (1992) and adopted to Turkish by Kart (2005), for identifying workaholic tendencies was applied to primary school teachers in addition to demographic information paper develeoped by researcher. The scale is 5-point Likert-type with two subscales: “feeling driven to work” and “work enjoyment”. Findings of the research was analysed by SPSS 15,0 program. In the research, in order to compare independent variables, “One-Way ANOVA” is used and “Post-Hoc LSD Test” is applied to determine the subscales of concrete differences of the results. Findings of the research can be summarized as follows: Workaholic tendencies of primary school teachers is high. On gender basis, workaholic tendencies of women primary school teachers is higher than the men. There is no substantial relation between marital status and workaholic tendencies of primary school teacher. However the only outcome on marital status is single primary school teachers have higher “feeling driven to work” comparing married ones. When it is analyzed on age variable, workaholic tendencies of primary school teachers between 20-30 age group is higher than the other age groups. When workaholic tendencies of primary school teachers is evaluated on school type, the outcome is as follows: workaholic tendencies of primary school teachers working in private schools is higher than working in public schools. Workaholic tendencies of primary school teachers whose seniority is 10 years or less is higher. It is evaluated that primary school teachers with graduate degree have higher workaholic tendencies comparing those with undergraduate or vocational school degree. Primary school teachers who work at home 5-8 times in a month have higher workaholic tendencies. Primary school teachers with no absence have higher workaholic tendencies compared to those with absence. It is concluded that primary school teachers who are only busy with their work during non-working hours (spare time) have higher workaholic tendencies. Primary school teachers who expressed that when they are psychologically bad mood, they look for solutions at work and relaxed if they are happy at work have higher workaholic tendencies. It is evaluated that primary school teachers who believe their work is the best and who do not share responsibilities have higher workaholic tendencies.