Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2011
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: OrhanÇağrı Sarıhan
Danışman: Üzeyir Aslan
Özet:Klâsik Türk edebiyatında manzum olarak tertip edilmiş bilmece türü olan lugaz üzerine yapılan bu yüksek lisans tezinde, Millet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum 718’de kayıtlı bir lugaz mecmuasının 1b-50a varaklarının çevriyazımı gerçekleştirilmiş ve lugaz türü hakkında bilgi verilmiştir. Lugaz klâsik Türk edebiyatına Arap edebiyatından ve özellikle de Fars Edebiyatından intikal etmiş bir nazım türüdür. Allah’ın isimleri, Hz. Muhammed’in isimleri ve ve diğer özel isimleri soran “muamma” türü ile benzerlik arz etmesine karşın, lugaz özel isimler hariç sorulan her şeyin bulunmasına yönelik bilmecedir. Divan şairlerinin, edebiyatımıza XV. yy. da girmiş olmasına rağmen, özellikle XVIII. yy. da büyük rağbet gösterdiği lugaz ekseriyetle mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmış, aruzun remel bahrinin “fâ’ilâtün/ fâ’ilâtün/ fâ’ilün” kalıbının daha çok tercih edildiği ve büyük çoğunluğunun manzum yazıldığı bir türdür. Bu çalışmada Ali Emiri Manzum 718’deki lugaz mecmuasının 1b-50a varaklarında XVII. ve XVIII. yy. da yaşamış 14 şairin 125 lugazına yer verilmiş ve bu lugazların çevriyazımı gerçekleştirilmiştir. Ayrıca tezin giriş bölümünde, lugaz türü hakkında bilgi verilmiş ve mecmuadaki lugazlar ve şairleri hakkında değerlendirmeler yapılarak XVIII. yy. ın divan şiirindeki mizah anlayışının bilmece şeklindeki yorumu ifade edilmeye çalışılmıştır. ABSTRACT This study, that is focused on the lugazs which are riddles formed in verse in divan literature, contains the transcription of lugazs of 1b-50a pages of a “lugaz magazine” recorded in Millet Library Ali Emiri 718 room and the eveluations about lugaz. Lugaz is a poem form, which is taken from Arabian and Iranian literature. Although lugaz is alike to “muamma” that asks the names of Allah, the names of prophet Mohammad and the other proper names, it especially is a kind of riddle that asks everything except proper names. Divan poets are interested in lugaz especially in XVIII. century, even though it has come to our literature in XV. century. Lugaz is a kind of riddle mostly written in verse as rhymed couplets, mostly preferred Aruz’s “failatün failatün failün” form, and written in poem forms. This study includes the transcription of lugaz magazine (AEM 718), that has 125 lugazs of 14 poets lived in XVII. and XVIII. century. In the introduction part of this study, information about lugaz is given and made eveluations about lugaz and the poets in the magazine, meanwhile, the riddle form of XVIII. century’s entertainment culture is being tried to explain by this way.