• Ana Sayfa

Bilimsel tartışma ve araştırmaya dayalı tasarlanan laboratuvar programının, fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel yaratıcılıklarına etkisi

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Temel Eğitim Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2014

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: SİBEL DEMİR

Danışman: Fatma Şahin

Özet:

Araştırmada, “Bilimsel Tartışma ve Araştırmaya Dayalı Tasarlanan Laboratuvar Programının Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Bilimsel Yaratıcılıklarına” etkisini belirlemek amaçlanmıştır. Bu amaçla araştırma, İstanbul İlindeki bir üniversitenin Fen Bilgisi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı’nda öğrenim görmekte olan 2.sınıf öğretmen adaylarından seçilen 24 kontrol ve 24 deney grubu öğretmen adayı ile yürütülmüştür Araştırmada, Bilimsel tartışma ve araştırmaya dayalı tasarlanan laboratuvar programının, fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel yaratıcılıklarına etkisini tespit edebilmek için, hem nicel hem de nitel araştırma desenlerinin bir arada kullanıldığı karma model uygulanmıştır. Araştırmada seçilen deney grubunda, araştırmacılar tarafından hazırlanmış bilimsel tartışma ve araştırmaya dayalı tasarlanan laboratuvar programı; kontrol grubunda ise, geleneksel olarak hazırlanmış laboratuvar programı, bir akademik eğitim öğretim dönemi boyunca sürdürülmüştür. Araştırma verileri; Hu ve Adey (2002) tarafından geliştirilen Kadayıfçı (2008) tarafından uyarlanan “Bilimsel Yaratıcılık Testi”; Araştırmacılar tarafından oluşturularak geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılan “Bilimsel Yaratıcılık Soruları”; Raudsepp (1979) tarafından geliştirilen, Sungur (1997) tarafından Türkçe’ye uyarlanan ve Gülel (2006) tarafından güvenirlik değeri elde edilen “Yaratıcılık Açısından Bireyin Kendini Değerlendirmesi Anketi”; Okey, Wise ve Burns tarafından geliştirilen ve Türkçe adaptasyonu Geban, Aşkar ve Özkan tarafından yapılan “Bilimsel Süreç Becerileri Testi”; “geliştirilen program”, “projeler” ve “dokümanlar” ve deney grubundan beş öğretmen adayı ile yapılan “bireysel görüşmelerden” elde edilmiştir. Araştırmanın odağında nitel veriler olmak üzere, nicel veriler de elde edilmiştir. Nitel verilerin analizinde; içerik analizi, betimsel analiz, betimleyici yorumlayıcı analiz ve doküman analizi; “sayısallaştırılmış” nitel verilerin ve nicel verilerin analizinde frekans hesaplamaları, SPSS istatistik programı ile normal dağılım ve t-testi yapılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar ise şöyledir: Deney grubu ve kontrol grubu Fen Bilgisi öğretmen adaylarının “bilimsel yaratıcılık testi”, “bilimsel yaratıcılık soruları”, “bilimsel süreç becerileri testi” ve “yaratıcılık açısından bireyin kendini değerlendirmesi anketinden” elde edilen bulguların deney grubu ve son uygulama lehine olduğu belirlenmiştir. Deney grubu öğretmen adaylarının öğrenme süreci içerisinde bazı boyutlarda zaman zaman düşme görülmesine karşın; tüm programın ortalamasında ve bütün boyutlarda “yeterli” kategorisinde oldukları tespit edilmiştir. Söz konusu bu durum, süreç içerisinde öğretmen adaylarının tüm boyutlarda bilimsel yaratıcılık becerisi bakımından ilerleme kaydettiklerini gösterir nitelikte bulunmuştur. Yine deney grubu öğretmen adaylarının proje geliştirme süreçlerinin bilimsel yaratıcılık becerileri üzerinde anlamlı düzeyde etkisi olduğu belirlenirken; seçilen beş öğretmen adayının, bilimsel yaratıcılık becerilerinin gelişimine dair oluşturulan uygulama süreci ile ilgili olumlu görüşleri olduğu da belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Fen Eğitimi, Bilimsel Yaratıcılık Becerileri, Yaratıcılık, Bilimsel Süreç Becerileri, Öğretmen Adayları Eğitimi ABSTRACT The purpose of the study is to determine the effect of “argumentation and inquiry based laboratory program on prospective science teachers’ scientific creativity”. The study was conducted with 24 prospective teachers as control group and 24 prospective teachers as experimental group who were randomly selected from second grade students at a university in Istanbul. Mixed method approach was benefited in order to identify the effect of argumentation and inquiry based laboratory program on prospective science teachers’ scientific creativity. Quantitative and qualitative research designs were used together in this approach. Argumentation and inquiry based laboratory programs designed by the researchers were conducted in the experimental group while the control group received traditional laboratory programs for an entire academic semester. The data were collected through “Scientific Creativity Test” developed by Hu and Adey (2002) and adopted by Kadayıfçı (2008), “Scientific Creativity Questions” designed by authors by establishing the validity and reliability, “How Creative Are You Test” developed by Raudsepp (1979), adopted by Sungur (1997) and established its reliability by Gülel (2006), “Scientific Process Skills Test” developed by Okey, Wise and Burns and adopted by Geban, Aşkar and Özkan, “designed programs”, “projects”, “documents” and “individual interviews” with 5 prospective teachers from experimental group. The qualitative data were the focus of the study. However, quantitative data were gathered as well. Ideographic analysis, descriptive analysis, descriptive interpretive analysis and document analysis were used for qualitative data analysis. Frequency calculations, normal distribution and t-tests using SPSS statistic program were benefited for quantitative and “quantified” qualitative data analysis. The results obtained from the study are as follows: It was found that the findings gathered from “Scientific Creativity Test”, “Scientific Creativity Questions”, Scientific Process Skills” and “How Creative Are You Test” were in favor of the experimental group and last administration. Even though prospective teachers in the experimental group had lower scores in some aspects during learning process, it was determined that they were in “adequate” category in the mean scores of all programs and in all aspects. This case showed prospective teachers’ improvement in terms of scientific creativity skills through all aspects during the process. Also, the effect of prospective teachers’ project design processes on their scientific creativity skills were significant while five prospective teachers chosen for the interview had positive views towards the administration process that was designed for the development of the scientific creativity skills. Key words: Science Education, Scientific Creativity Skills, Creativity, Argumentation, Scientific Process Skills, Science Teacher Education