Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İş Güvenliği Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ESRA YALÇIN
Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Gökçen Alev Çiftçioğlu
Eş Danışman: B. Hülya Güzel
Özet:
Kimya
sektöründe yaşanan kazalar sonucunda insanlara, ekipmanlara, tesise gelecek
zararlar dışında büyük çevresel felaketler de meydana gelmektedir. Bu
felaketler insan sağlığına zarar vermenin yanı sıra doğal yaşamı da ciddi
şekilde etkilemektedir. Kimyasal kazaları önlemek için kazaların ayrıntılı bir
şekilde incelenmesi önemlidir. Bu çalışmada, kimyasal işlemler sırasında insan
faktörleri sonucunda meydana gelecek, kazaya sebep olacak etken sebepleri
belirlemek amaçlanmıştır. Öncelikle çeşitli çevrim içi yayınlanmış kimyasal
kaza raporları incelenmiş ve 251 kaza raporu verileri elde edilmiştir. Bu kaza
raporları en az bir insan hatası içeren ve kimya sektörünün bakım-onarım,
depolama, proses, yükleme-boşaltma ve başlatma-kapatma işlemlerinden birinde
meydana gelen kazalardan oluşmaktadır. Benzer işlemlerde meydana gelen kaza
raporları, İnsan Faktörleri Analiz ve Sınıflandırma Sistemi (HFACS)
çerçevesinde incelenmiştir. Genel değerlendirme sonrasında her bir işlemde kazalara
neden olan faktörler belirlenmiştir. HFACS tekniğine göre, kazalara sebep olan
nedenlerin dağılımı ve frekansı incelenmiş ve istatistiksel analizler
uygulanmıştır. İstatistiksel metot olarak fark analizlerinde Ki-Kare testi ve
Fisher’s exact test, ilişkisel tarama analizlerinde Spearman’s rho ve
Genelleştirilmiş Lineer Model (Logit Model) analizleri kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda bakım-onarım, depolama, proses, yükleme-boşaltma ve başlatma-kapatma
işlemlerinde insan faktörü farklılıkları ortaya çıkmıştır. Sonuçlar, HFACS
çerçevesi kapsamında yüksek sıklıkta meydana gelen kazaların proses, depolama
ve başlatma-kapatma işlemlerinde kurumsal süreçler, bakım-onarım ve
yükleme-boşaltma işlemlerinde beceriye dayalı hatalar olduğunu göstermektedir. Ayrıca
HFACS çerçevesinin alt kategorilerinden kaynak yönetimi, teknolojik çevre ve kişisel
hazırlık faktörlerinin kimyasal işlemlerde anlamlı şekilde ilişkili olduğu
belirlenmiştir.