İttihat ve Terakki dönemi iktisat politikası tartışmaları


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2003

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Zekeriya Demir

Danışman: TİĞİNÇE OKTAR

Özet:

GENEL BİLGİLER İsim ve Soyadı : Zekeriya DEMİR Anabilim Dalı : İktisat Programı : İktisat Tarihi Tez Danışmanı : Prof. Dr. Tiğinçe Oktar Tez Türü ve Tarihi : Doktora – Aralık 2003 Anahtar Kelimeler : İttihat ve Terakki, İktisat, İktisat Politikası, Milli İktisat, Kapitalizm İttihat ve Terakki Dönemi İktisat Politikası Tartışmaları Osmanlı Devletinin son dönemine damgasını vuran en önemli siyasal kurum olan İttihat ve Terakki içte Osmanlı Batılılaşma çabalarının ve dıştan da Fransız İhtilalinin etkisiyle ortaya çıkan modern ulus devlet fikirlerinin bir yansıması olarak kabul edilebilir. Siyasal temelini bu şekilde oluşturan İttihat ve Terakki ekonomik temelini yine batıda ortaya çıkan merkantilist politikalara karşı bir tepki olarak ortaya çıkan ve öncülüğünü Frederic Bastiat’ın yaptığı Milli İktisat daha doğru bir ifade ile korumacı iktisat politikalarından almaktadır. Toplumsal taban ve örgütsel yapısına baktığımızda ise İttihat ve Terakkinin öncelikle Harbiye, Tıbbiye ve Mülkiye mekteplerinde örgütlendikleri ve taban buldukları anlaşılmaktadır. Bu okullardaki yabancı hocalar ile Ermeni, Rum ve Yahudi asıllı hocaların batılı fikirlerin yayılması ve benimsetilmesinde önemli katkıları olmuştur. Farklı bir deyişle batıda ortaya çıkan ve Fransız İhtilalini besleyen siyasi, felsefi ve ideolojik düşüncelerin ilk tahlilde bu yolla Osmanlı aydın ve gençlerini etkilediği söylenebilir. Bu batılı fikirlerin en uç düzeyde kabulü ve yıllardır oluşan inanç ve geleneksel kalıpların yıkılmasında en önemli faktörlerden biri de pozitivist felsefenin yukarıda sayılan hocalar ve okullar kanalıyla ithal ve inşa süreci olduğunu söylemek mümkündür. İttihat ve Terakkiyi oluşturacak kadro bir yandan bu fikirlerin etkisi ile düşünce yapılarında oluşan köklü değişimleri yaşarken diğer taraftan da çok idealist kaygılarla memleketin kurtarılması yolunda çeşitli fikirler ve çalışmalar ortaya koymaktadırlar. Bu aşamada en fazla tartışılan konular daha ziyade devletin siyasi yapısı ve egemenliğin kaynağı ve otoritenin kim tarafından temsil edileceği ile ilgilidir. Henüz bu aşamada işin ekonomi ve ekonomi politikasına ilişkin görüşleri henüz ortaya çıkmamıştır. Yine ekonomik düşüncelerin yayılması ve benimsenmesinde Ermeni ve Rum asıllı kişilerin önemli bir payları olduğunu söylemek mümkündür. İktisat politikasına ilişkin başlıca tartışmalar kapitalist daha doğru bir ifadeyle Klasik Liberalizm, Sosyalizm ve Milli İktisat politikaları çerçevesinde kalmaktadır. Bu politikalardan liberal ve sosyalistlerin önerileri, eleştirileri ve tartışmaları daha ziyade meclis tartışmaları, gazete ve dergilerin sayfaları arasında kalmış ve uygulamaya geçme şansları olmamıştır. İttihat ve Terakki, iktidar dönemlerinde ağırlıklı olarak Alman ekolünden etkilenmiş ve milli iktisat politikasına uygun uygulamalar geliştirmişlerdir. Fakat bütün bir dönem boyunca tek bir uygulamadan bahsetmek mümkün görünmemekte ve günlük ihtiyaçlar ve gereklilikler nedeniyle farklı politikalar ve uygulamalar geliştirildiği görülmektedir. ABSTRACT “Economic Policy Discussions in İttihat-Terakki Era” İttihat ve Terakki which was a political party making remarkable challenges in last period of Ottoman State can be accepted as the reflection of both domestic Westernization efforts and external nation-state thought emerged under the influence of French Revolution. İttihat ve Terakki having such political basis uses the protectionist economic policies inspired by Frederic Bastiat’s Nationalist Economics. When we have a look at the social base and organizational structure, we see that they organized and strengthened in Harbiye (Military School), Tibbiye (Medical School) and Mülkiye (Political School). Foreign teachers and non-Muslim teachers in these schools made important contributions for the diffusion of Western thoughts. In other words, the political, philosophical and ideological thoughts emerged in West and led to French Revolution primarily influenced Ottoman intellectuals and youth. It is also possible to say that the positivist philosophy which was among the most important Factors to destroy the traditional unearthly believes was imported and built by foreign teachers and schools above-mentioned. While the staff to form İttihat ve Terakki experience radical transformations in their thoughts under the influence of such thoughts, they were suggesting several idealist thoughts and plans to rescue the country. The most discussed topics in this level were the political structure of the state, the origin of the hegemony and belonging of representation right to whom. In this level thoughts about the Economy and Economic policy have not appeared yet. It is possible also to say that in the diffusion and acceptance of economic thoughts, non-Muslim subjects (Armenians and Greeks) played a great role. Main discussions about the economic policy were around capitalist, .e. Classical Liberalism and Socialism and Nationalist Economics. Among these policies, the suggestions, critics and discussions of liberals and socialists, and such discussions in the Assembly were only in newspapers, they were not applied. İttihat ve Terakki were under the great influence of German school during their reign and promoted nationalist economic policies. But during the period it’s not possible to talk about only one practice, but several policies and practices developed for daily needs and requirements.