Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ZEYNEP AZDER
Danışman: Meral Balci
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Öğrenci hareketleri, insanlığın belirli bir merhaleden sonra içine düştüğü
çıkmazların doğal bir yansıması olarak karşımıza çıkmaktadır. Tezimizde; bütün
dünyayı etkileyen, etkili olduğu ölçüde düşündürücü olan öğrenci hareketlerinin
nedenlerini ve demokrasi sürecine olan etkilerini irdelemek maksadıyla kaleme almayı
hedeflemekteyiz.
Öğrenci olayları, genellikle üniversite ve lise düzeyindeki öğrencilerin eğitim
politikaları, sosyoekonomik koşullar, temel hak ve özgürlükler ile siyasal gelişmelere
yönelik tepkilerini ifade etmek amacıyla gerçekleştirdikleri protesto, yürüyüş, boykot ve
benzeri kitlesel eylemleri kapsamaktadır. Hem Türkiye’de hem de uluslararası düzeyde
öğrenci hareketleri, toplumsal dönüşüm süreçlerinde tarihsel olarak önemli roller
üstlenmiştir.
Dünya genelinde öğrenci hareketlerinin tarihsel kökeni XX. yüzyılın başlarına
kadar uzansa da özellikle 1960'lı yıllar bu eylemlerin küresel ölçekte kitleselleştiği ve
siyasal iktidarları doğrudan etkilediği bir dönem olmuştur. 1968 yılında Paris, Berlin,
New York ve Tokyo gibi merkezlerde yaşanan öğrenci ayaklanmaları; savaş karşıtlığı,
eğitim reformları ve bireysel özgürlük talepleri çerçevesinde şekillenmiştir. Bu
hareketler, gençliğin yalnızca siyasi süreçlerin izleyicisi değil, aktif bir öznesi
olabileceğini ortaya koymuştur.
Türkiye’de öğrenci hareketleri özellikle 1960’lı yıllardan itibaren belirgin bir
şekilde politikleşmiştir. 1968 kuşağı olarak adlandırılan dönemde, üniversite öğrencileri
emperyalizm karşıtı söylemler, eğitimde fırsat eşitliği talepleri ve işçi sınıfıyla
dayanışma ekseninde eylemler gerçekleştirmiştir. 1970'li yıllar ise bu hareketlerin
ideolojik olarak bölünmesi ve zamanla şiddet ortamına sürüklenmesiyle karakterize
edilir.
1968-1980 yılları arasında Türkiye’de siyasal istikrarsızlık belirgin bir şekilde
hissedilmiş ve bu dönemde toplam on üç hükümet kurulmuştur. Siyasal istikrarsızlık,
toplumsal gerilimlerin ve öğrenci hareketlerinin artmasına zemin hazırlarken, artan
toplumsal olaylar da siyasal istikrarın sağlanmasını daha da güçleştirmiştir. Bu çalışma
kapsamında, 1968-1980 yılları arasında Türkiye’de meydana gelen öğrenci olayları ile
bu olayların Türk siyasi hayatı üzerindeki etkileri incelenmiştir.