Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2005
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Rahman Nuruyev
Danışman: ABDULAZİZ HATİP
Özet:"Ahmet Haşimzâde'nin Hayatı ve Tefsîru'l-Kur'ani'l-Azîm Adlı Eserinin Tanıtımı" adlı yüksek lisans tezimiz bir giriş, üç bölüm ve eklerden oluşmaktadır. Girişte müfessirin yaşadığı devirde Azerbaycan tarihini ledik. Birinci bölümde 20. yüzyılda Azerbaycan'da yapılmış tefsir ve tercüme faâliyetlerine değindik. İkinci bölümde Müfessirin hayatı, ilmî şahsiyeti, hocaları, talebeleri, vefatı ve eserleri hakkında bilgiler verdikten sonra, üçüncü bölümde de eserin kendisini incelemeğe çalıştık. İnceleme esnasında Tefsîru'l-Kur'ani'l-Azîm'i bütün yönleriyle ve mümkün olduğu ölçüde tanıtmak üzere hemen bütün özelliklerine örneklerle temas etmeğe çalıştık. Tefsîru'l-Kur'ani'l-Azîm'den önce 20. yüzyılda Sovyet döneminde Azerbaycan'da iki tefsir yapılmıştır. Haşımzade'nin bu çalışması bu yönüyle ilkler arasında yerini almıştır. Her ne kadar kendisinden önceki iki tefsire nazaran ilmî yeterliliğe ulaşamasa da Haşımzade'nin bu zor zamanda Kur'ân-ı Kerimi baştan sona tefsir etmesi takdire şayandır. Bu açıdan tefsirin en önemli özelliklerinden birisi Sovyet rejiminin dine karşı uyguladığı baskıya rağmen Müfessirin onu Arap alfabesi ve Azerî Türkçe'siyle yazması ve Azerbaycan'ın en yüksek akademik organı olan "Muhammed Fuzulî Adına Elyazmaları Enstitüsü"ne kabul ettirmesidir. Haşımzâde bu tefsiri hazırlarken ciltlerin başında ismini verdiği tefsirlerden istifade etmiştir. Müfessir bu kaynaklardan alıntılar yaparak tefsirini meydana getirmiştir. Kendisinin orijinal bir görüşüne rastlanmamaktadır. Ancak Tefsir incelendiğinde Müfessirin Kur'ân'ın ruhuna sahip olduğu anlaşılmaktadır. Zaten kendisin istifade ettiği eserleri incelediğimizde de bu durum ortaya çıkmaktadır. Haşimzâde tefsirinde Kur'ân'ın Kur'ân'la, Kur'ân'ın Sünnetle, Kur'ân'ın Sahabe ve Tâbiûn Sözleri ile tefsiri yöntemlerini kullanmış ve filolojik tahlillere yer vermiştir. Ahkam ve kelâmî konularda âlimlerin bu konular hakkındaki görüşlerini kısaca belirtmiş, fakat kendisinin hangi görüşü benimsediğini birçok yerde söylememiştir. Ayrıca esbab-ı nüzûl, nesh ve heca harfleri gibi Kur'ân ilimlerinden de bahsetmiştir. Our dissertation that is named as "Ahmet Haşimizâde's Life and Presentation of his work which is titled as Tefsiru'l-Kurani'l-Azîm" consists of an introduction, three parts and appendix. We have summarized the Azerbayjanian history of his time in the introduction. In the first part, we have mentioned the commentary and the translations of Quran in Azerbayjan in the 20th. century. In the second part, we have given some knowledges about his life, scientific personality, scholars, students, death and works and in the third part we have tried to analyse the book itself. During this, in order to present it by its all aspects as much as possible, we have tried to give examples to its characteristics. Before this, there has been two other commentaries of the Quran in Azerbayjan in the Soviet Union period in the 20th. Century. The work of Haşimzâde is, with regard this, is among the first ones about this area. Dispite he could not reach the scientific adequacy with respect to the former two, it is admirable that he has commented the Quran totaly at such a hard time. From this standpoint the most important characteristic of this commentary, despite the oppression that Soviet regime has put in practice against Islam, is that he has written his book with Arabic letters and Azerbayjanian Turkish and has made the top academic publish "The Manuscripte Instutute for Muhammed Fuzuli" to accept his book. Haşimizâde has used the commentaries that he has given their names at the begining of all volumes. The author has made his work by quoting from these sources. There are no original ideas of him. But when the commentary is investigated it is obvius that the author has grasped the soul of the Quran. Already it is understood when we look at the sources that he has used. Haşimizâde has used the commentary method of Quran by itself and by The Suna and by the sayings of sahabe and tabiun and gave way to some philological analysis in his book. He has pointed out briefly what the scholars think about the theological issues and topics that are related with sacred law but has not said which idea he prefers at many places. In addition to that he has mentioned in his book about some Quranic sciences such as "esbab-ı nüzul", "nesh" and "huruf-ı heca".