Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2015
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Kübranur Kurtoğlu
Danışman: GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
Özet:Yüksek Lisans tezi olarak hazırlanmış olan bu çalışma, Şeybânîler dönemine ait olduğu bilinen Doğu Türkçesi Kur'an Tefsiri'dir. Doğu Türkçesi Kur'an Tefsiri iki nüshadan oluşmaktadır. Birinci nüsha Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, III Ahmed Bölümü, numara 16΄da kayıtlı bulunan nüshadır. Topkapı Sarayı nüshası; iki cilt, 308 varaktır. İkinci nüsha ise Yusuf Ağa Kütüphanesi΄nin 42 YU 6624 numarasında kayıtlı bulunan nüshadır. Bu nüsha; 1304 sayfa ve her sayfa 29 satırdan meydana gelmektedir. İki nüshanın da müstensihi, yazıldığı yer ve tarih hakkında herhangi bir bilgi bulunmamakla birlikte Topkapı Sarayı nüshasının H 950, Yusuf Ağa nüshasının ise H 951 yılında istinsah edildiği bilinmektedir. Üzerinde çalışma yaptığımız metin: Doğu Türkçesi Kur'an Tefsiri'nde yer alan Luímân [TS 113b-117b/ YA 439a-443a], Secde [TS 117b-120a / YA 443a-446a] ve Aĥzâb [TS 120a-131b / YA 446a-457b] sureleridir. Bu sureler üzerinde yapılan çalışma; inceleme, tenkitli metin, dizin ve tıpkıbasım olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. "İnceleme" kısmında metinle ilgili genel bilgiler, eserin tavsifi, müstensihi, yazılış tarihi ve yeri hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra eserin yazım, ses ve yapı özellikleri ile ilgili gramer çalışması yapılmıştır. "Tenkitli Metin" kısmında ise Luíman, Secde ve Aĥzâb surelerinin bulunduğu kısım transkripsiyon yöntemi kullanılarak çeviri yazıya aktarılmıştır. Daha sonra Topkapı Sarayı nüshası ile Yusuf Ağa nüshası karşılaştırılarak tenkitli metin hazırlanmıştır. "Dizin" kısmında yazmada geçen kelimelerin hangi dile mensup olduğu, metinde hangi anlamda kullanıldığı ve ses değişimine uğrayan kelimelerin nasıl kullanıldığı tespit edilmiştir. "Tıpkıbasım" kısmında ise Topkapı Sarayı nüshası ve Yusuf Ağa nüshasının tezimize konu olan kısmının tıpkıbasımı verilmiştir. İlk yapılan Kur΄an tercümelerinden itibaren, Kur΄an tercüme ve tefsirleri gerek sözlükçülük gerekse söz dizimi açısından önemli kaynaklardır. Doğu Türkçesi Kur'an Tefsiri'nin Luímân, Secde ve Aĥzâb sureleri, bazen kelime kelime tercüme, bazen de kıssa ve rivayetlerin anlatıldığı tefsirli tercüme özelliğinden dolayı Türk dili açısından değerlidir. ANAHTAR KELİMELER: Kur΄an, Tefsir, Doğu Türkçesi, Sözlük bilimi, Luķmān Suresi, Secde Suresi, Aĥzāb Suresi ABSTRACT This analysis prepared as a master’s thesis is an East Turkish Quran interpretation which is known to have belonged to Shaybanids period. The East Turkish Quran interpretation consists of two copies. The first one is Topkapı Palace Museum Library copy, Ahmed III Part registered in number 16. Topkapı Palace copy is made up of two volumes and 308 leaves. The second copy is registered in number 42 YU 6624 of Yusuf Aga Library. This copy has 1304 pages and each page is is composed of 29 lines. There is not any information about the copyists of both copies, the places where they were written and the date, but it is known that Topkapı Palace copy was copied in H 950 and Yusuf Aga copy was copied in H 951. The text on which we have done research is based on suras in East Turkish Quran interpretation. These are Luqman [TS 113b-117b / YA 439a-443a], Sajdah [TS 117b -120a / YA 443a-446a] and Ahzab [TS 120a-131b / YA 446a-457b]. The analysis done over these suras is composed of four parts including research, criticizing text, index and facsimile. In “Research” part, general information about the text, description of work, the copyist, the date and the place have been mentioned.Then, grammar study has been done over writing, phone and formation features of work. In “Criticizing Text” part, translation in Luqman, Sajdah and Ahzab suras has been written using transcription method. Then, criticizing text has been prepared by comparing Topkapı Palace copy and Yusuf Aga copy. In “Index” part, that the words belongs to which language, which meaning is mentioned in the text and how the words getting phonetic change are used has been determined. In “Facsimile” part, Topkapı Palace copy and Yusuf Aga copy's facsimiles, part of which are subject of our thesis are given. Beginning from first Quran translations, Quran translation and interpretations are significant resources in terms of both lecixography and syntax. Luqman, Sajdah and Ahzab suras of East Turkish Quran interpratation are valuable in terms of Turkish language thanks to sometimes literally translations and sometimes interpretation, anecdotes and rumors. KEY WORDS: Quran, Interpretation, East Turkish, Lexicology, Sura Luqman, Sura Sajdah, Sura Ahzab.