Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2005
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ali Şağan
Danışman: CEMİL ÖZTÜRK
Özet:Birinci Sanayi Planı, Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran kadronun hızlı bir sanayileş-me gerçekleştirmek amacıyla uygulamaya koyduğu bir sanayileşme projesidir. Cumhuriyet’in ilanından 1930’lara kadar özel müteşebbislere her türlü imkân sunularak milli sanayi oluşturulmaya çalışılmıştır. Fakat milli sermayedarlar, batının güçlü ve köklü sermayedarları karşısında filizlenip gelişememişlerdir. Tüm bu olumsuz-luklara bir de 1929 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde başlayarak tüm dünya’ya yayılan ekonomik buhran eklenince milli sermayedarlar ekonomik yönden olumsuz etkilenmiş ve beklenen yatırımları yapamamışlardır. Bu nedenle Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti milli sermayedarların gerçekleştiremediği milli sanayiyi devlet yatırımları yoluyla kurmaya yönelmiştir. Bu yönde özellikle 1930 yılından itibaren devlet yatımları artmıştır. Ekonomik buhrandan en az etkilenen ve hızla gelişip büyüyen Sovyet Rusya sanayisi Türkiye’ye örnek teşkil etmiştir. Başbakan İsmet İnönü, Sovyet Rusya sanayisini bizzat yerinde incelemek amacıyla bu ülkeye gitmiştir. İncelemeler sonunda Sovyet Rusya yöneticilerinden milli sanayi kurmak için maddi, teknolojik ve teknik yardım sözü almıştır. İsmet İnönü’nün gezisinden kısa bir süre sonra Sovyet uzman heyeti Türkiye’ye gelmiştir. Sovyet Uzmanlar yaptıkları incelemeler sonucunda hazırladıkları raporları İktisat Vekâleti’ne sunmuştur. Bu raporlarda göz önünde bulundurularak İktisat Vekâleti Birinci Sanayi Planı’nı hazırlamıştır. Hazırlanan bu plan 7 Ocak 1934 tarihinde Meclis’te kabül edilerek yürürlüğe girmiştir. 17 Nisan 1934 tarihinde İktisat Vekâleti’nin planın uygulayıcısı olan Sümerbank’a gönderdiği gizli talimatla plan uygulamaya konmuştur. Planda yer alan 23 fabrikadan 19’u faaliyete geçmiştir. Bu plana sonradan eklenen iki fabrika da sonraki tarihlerde faaliyete geçmiştir. Planın uygulamaya geçirilmesi ile birlikte Türkiye sanayisinin temelleri atılmıştır. Bu planla kurulan kurumlarda binlerce kişi istihdam edilmiştir. Kurulan kurumların çevresindeki yerlerin altyapısı tamamlanmıştır. Ayrıca ziraata istinat eden sanayi kuruluşlarının hammadde ihtiyacını karşılamak için tarımsal üretim artmıştır. Kısacası plan sayesinde binlerce insana iş imkânı tanınırken dışardan alınan ve ithalata giden paraların bir miktarı da Türkiye’de kalmıştır. Tüm bu ve benzer nedenlerden dolayı Birinci Sanayi Planı Türkiye sanayisinin temeli oluşturan bir proje olmuştur.