Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İktisat Fakültesi, Ekonometri Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: HOŞENG BÜLBÜL
Danışman: ŞEVKET IŞIL AKGÜL
Özet:1990’lı yıllardan itibaren gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaşanan finansal krizler, Merkez Bankalarının fiyat istikrarı ve ekonomik büyüme gibi makroekonomik hedeflerinin yanında finansal istikrarını da hedeflemelerine neden olmuştur. Özellikle 2008 küresel krizinden sonra merkez bankaları açısından finansal istikrar önem kazanmıştır. TCMB da bu kapsamda 2012 yılında enflasyon hedeflemesine (fiyat istikrarı) finansal istikrar hedeflemesini ekleyerek politika birleşimini uygulamaya başlamıştır. Özellikle, gelişmekte olan ülkeler küresel piyasalardaki gelişmelere ve sermaye hareketlerine karşı daha duyarlıdır. Bu sebeple finansal piyasalardan kaynaklı sorunlarla karşılaştıklarında oluşan finansal stresin ekonomik toparlanmayı tehlikeye atacak kadar yüksek olmaması gerekmektedir. Bu nedenle ilk olarak finansal istikrarı izlemek amacıyla finansal stresi tanımlayan bir endeks oluşturularak politika yapıcılara fayda sağlanması amaçlanmıştır. Risk veya belirsizlikte artan finansal stres, kırılgan bir finansal yapının ve şokların sonucudur. Finansal piyasaların karşı karşıya kaldığı stres düzeyi, ülkeden ülkeye değişir ve birçok alt bileşeni vardır. Bu bileşenlerin finansal piyasalar üzerinde farklı dönemlerde farklı düzeylerde strese neden olduğu görülmektedir. Bu tezde, Türkiye için 1990M1-2017M2 dönemini kapsayan bir finansal stres endeksi geliştirilmiştir. Finansal stres endeksi aşırı değerleri kriz olarak tanımlayan sürekli bir değişkendir. Bu nedenle endeks oluşturulurken değişkenler finansal piyasalardaki yüksek stres durumlarını tanımlayan değişkenlerden seçilmiştir. Finansal piyasalardaki stresi eş zamanlı olarak yansıtmak amacıyla hisse senedi piyasası, döviz kuru piyasası, borç piyasası, bankacılık piyasası ve tahvil piyasası stres göstergeleri bir araya getirilmiştir. Türkiye finansal piyasalarının iç dinamikleri yansıtılması amaçlanmıştır. Finansal stres değişkenleri farklı tekniklerle bir araya getirilmektedir. Bu tezde değişkenler eşit varyans ağırlıklandırma ve temel bileşenler analizi ile toplulaştırılmıştır. Oluşturulan finansal stres endeksleri çerçevesinde doğrusal olmayan zaman serisi modellerinden Markov rejim değişim modellinden yararlanarak finansal piyasalardaki düşük stres, normal stres ve yüksek stres dönemleri tahmin edilmiştir. Endekslere ilişkin Markov rejim değişim tahmin sonuçlarında yüksek stres dönemlerinin 1991, 1994, 1998-1999, 2000-2001, 2008 kriz yıllarında yoğunlaşması, modellerin Türkiye krizlerini öngörmede başarısını göstermektedir. Ayrıca geliştirilen finansal stres endeksleri kullanılarak yüksek stres dönemlerinin finansal kriz modelleri kapsamında kullanılan öncü göstergelerden hangileri ile açıklandığı Markov rejim değişim modeliyle ortaya konmuştur. Analiz sonucunda enflasyon oranı, hisse senedi endeksi (BIST), portföy yatırımları, M2 para arzının rezervlere oranı, kısa vadeli dış borçların rezervlere oranı ve dış ticaret haddi göstergelerinin yüksek stres dönemlerinin tahmininde istatistiksel olarak anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. ABSTRACT Since 1990s the financial crises experienced in developed and developing countries have led the Central Banks to target financial stability as well as macroeconomic targets such as price stability and economic growth. Especially after the 2008 global crisis, financial stability has gained importance in terms of central banks. In this context, the CBRT started to implement the policy combination by adding the aim of financial stability to the inflation target (price stability) in 2012. In particular, developing countries are more sensitive to developments in global markets and capital movements. Therefore, their financial stress should not be high enough to put the economic recovery in danger when faced with problems originating from financial markets. For this reason, it is aimed to provide benefit to policy makers by creating an index that defines financial stress in order to monitor financial stability first. Increasing financial stress in risk or uncertainty is the result of a vulnerable financial structure and shocks. The level of stress faced by financial markets varies from country to country and there are many subcomponents. It is seen that these components are causing different levels of stress on financial markets at different periods. In this thesis, a financial stress index covering the period from 1990M1 to 2017M2 has been developed for Turkey.The financial stress index is a continuous variable that defines extreme values as crisis. For this reason, the variables were selected from the variables that define the high stress conditions in financial markets. In order to reflect the stress simultaneously in the financial markets, stock markets, foreign exchange markets, debt markets, the banking market and the bond market indicators were put together. It is aimed to be reflected the internal dynamics of Turkey’s the financial markets. Financial stress variables are combined in different techniques. In this thesis, variables were grouped by equal variance weighting and principle components analysis. In the framework of the generated financial stress indices, low stress, normal stress and high stress periods in financial markets were estimated by using Markov regime switching model which is one of nonlinear time series models. The results from Markov regime switching model, the high stress periods are 1991, 1994, 1998-1999, 2000-2001 and 2008 which are also crisis periods in Turkey. These result show that the models which were used in the thesis have a good performance to forecast the crises. Crisis in this thesis are defined by newly developed financial stress indices. Markov regime switching was used to find in which leading indicators were used to explain the high stress periods in the financial crisis models. It was found that inflation rate, BIST stock indices, portfolio investments, the ratio of M2 money supply to reserves, the ratio of short-term external debts to reserves and terms of trade were statistically significant in estimating the high stress periods.