Urartu Krallığı'nın kuruluşu

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2010

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: ARMAĞAN TAN

Danışman: Kemalettin Köroğlu

Özet:

URARTU KRALLIĞI’NIN KURULUŞU MÖ 9. yüzyıldan itibaren Tuşpa merkezli olarak ortaya çıkan Urartu Krallığı’nın kuruluş süreci Assur yazıtlarında geçen ‘Uruatri’ ve ‘Nairi’ gibi birtakım tanımlamalarla açıklanmaya çalışılmıştır. MÖ 13. yüzyıldan itibaren Assur kaynaklarında coğrafi birtakım adlandırmalar olarak kullanılan bu terimlerin Urartu Krallığı ile ilişkisi ancak 9. yüzyıldan itibaren kurulabilir. Bu ilişkinin kurulabilmesinde ise Urartulu kralların Assur karşısında ciddi bir siyasi rakip haline dönüşmesi etkilidir. Nairi bölgesinin güney sınırı olduğunu bildiğimiz Yukarı Dicle Bölgesinde Assur II. Aşurnasirpal döneminden itibaren bölgeye yeniden hâkim olmaya başlamıştır. Bu sürecin arkeolojik izleri ise bölgede kazısı yapılan Ziyarettepe, Üçtepe, Gricano gibi merkezlerde gözlemlenebilmektedir. Bu araştırmalar neticesinde Assur’un bölgeye tekrar egemen olmasının daha yerel karakterdeki Yivli Çanak Çömleğin kırsala ve Assur merkezlerinden kuzeye çekilmesine neden olmuştur. Arkeolojik olarak kendisini gösteren bu sürecin izlerine yazılı kaynaklarda da rastlayabilmek mümkündür. Assur kralları Nairi bölgesinde Nairi’li kitlelerin Assur kentine sürgün edilmesi, Nairi’li krallarının oğullarını ‘yetiştirmek üzere’ esir alınması gibi çeşitli faaliyetler gerçekleştirmişlerdir. Sultantepe Tableti’nde tespit ettiğimiz ayrıntıda ise Assur’un rakiplerine karşı kimi Nairi’li topluluklarla kısa süreli bir ittifak yaptığı ve böylece Nairi’li bazı kitlelerin Urartu başkenti Tuşpa’ya kadar ulaşabilmesini sağladığı anlaşılmıştır. Bu durum krallığın kuruluşunda Tuşpa’ya ulaşan Nairi’li bu toplulukların etkili olabileceğini göstermektedir. I. Sarduri döneminden itibaren Urartu yazılı kaynakları ortaya çıkar. İşpuini döneminde ise Urartu Tuşpa yakınlarında küçük çaplı yerleşim birimleri inşa etmeye başlar. Menua ile birlikte Urartu krallığının etki alanı batıda Elazığ-Malatya bölgesine, kuzeyde Transkafkasya’ya, güneyde de Urmiye Havzasına kadar genişlemiştir. Bu dönemde tehcir ettirilen kitlelerin ve artan ihtiyaçların etkisiyle kurulan yerleşmelerde kent ölçeğine ulaşmıştır. Foundation of The Urartian Kingdom BC 9. century, the establishment process days of Urartian Kingdom, emerging as Tuşpa based, tried to explain such as some Assyrian inscriptions, 'Uruatri' and 'Nairi' definitions. From the BC 13. century, in the Assyrian annals, these terms are used a number of geographical designations. The association of these can be established with the Urartian Kingdom of, at BC 9. century. Establishing of this relationship, committed against the Assyrian kings Urartian Kings, has transformed into a serious political rival effective. Upper Tigris Region, known that the southern border region of Nairi, the Assyria, from the Aşurnasirpal II, started to dominate again the region. The archaeological traces of this process can be observed in excavated centers Ziyarettepe, Üçtepe, Gricano in the region. This research has shown that, again, the Assyrian kingdom dominated the region, tradition of more local character ‘Groovy Pottery’ seen in the rural and north of the Assyrian center. Showing itself as the archaeological traces of this process can be seen in the written sources. Assyrian kings, the Assyrian cities, bringing the peoples of Nairi was exile. In addition, in order to train the sons of the kings of Nairi taken prisoner. We have found an important detail on Sultantepe Inscription. Assur made an alliance against competitors who are short-term Nairi communities so it is understood that Assur has provided access some of the masses to Tuşpa, the capital City of Urartu. This is the foundation of the kingdom reached Tuşpa, shows that communities from Nairi can be effective. Starting from Sarduri I Urartian written sources revealed. In the period of İşpuini, Urartian close to Tuşpa begins to build small-scale residential units. Urartian Kingdom, together with the domain Menua; Elazig-Malatya region in the west, to the Transcaucasus at the north and, Urmia Basin also expanded to the south. During this period established due to the increasing needs of the masses were deported and has reached settlements with the urban scale.