Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2010
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ebru Karahan
Eş Danışman: GÜLNUR DURAN, Gülnur Duran
Özet:Türk sanatının gelişmesi ve Türk sanat eserlerinin korunmasını esas gâye edinmiş olan Türkpetrol Vakfı, 1969’da A. Aydın Bolak’ın (1925–2004) girişimleri ile kurulmuş, 1978 senesinden îtibâren koleksiyonunu oluşturmaya başlamıştır. Türkpetrol Vakfı Koleksiyonu’ndaki Yazma Eserler ve Yazı Âletleri başlıklı tezimiz, beş ana bölümden oluşmaktadır. İlk üç bölümde, hat, tezhip, cild sanatı ve bu sanatlarda kullanılan âlet ve malzemeler ile ilgili genel bilgiler verilmiştir. IV. bölümde, koleksiyonda eseri olan ve adını belirleyebildiğimiz sanatkârlarla ilgili biyografik yazılara yer verilmiştir. V. Bölüm, katalog çalışmamızı içermektedir. Türkpetrol Vakfı Yazma Eser Koleksiyonu’nda; 71 aded eser vardır. Bunlardan 64 adedi kitap, 7 adedi murakkaadır. Kitaplar bölümünde 33 aded mushaf, 9 aded Kur’ân-ı Kerîm’den bâzı sûreler içeren kitaplar, 5 aded duâ mecmûası, 4 aded vakfiye, 2 aded Delâil-i Şerîf, 2 aded Fetvâ Mecmûası, 1 aded mushaf sayfası, 1 aded Mesnevî-i Şerîf, 1 aded Hümâyunnâme, 1 aded Bostân, 1 aded Gülistân, 1 aded Kādirî Evrâdı, 1 aded Muhammediye, 1 aded Kıraat İcâzetnâmesi vardır. Murakkaalar bölümünde 4 aded düz murakaa, 3 aded körüklü murakkaa mevcuttur. Türkpetrol Vakfı Koleksiyonu’ndaki Cildler ve Kitap Mahfazaları Kataloğu’nda 5 aded kitap kabı, 9 aded kitap mahfazası, 2 aded murakkaa kutusu ve 1 aded murakkaa kabı; Yazı Âletleri ve Cild Kalıpları Kataloğu’nda 108 aded yazı âlet ve malzemesi, 162 aded cild bezeme sanatında kullanılan âlet ve malzeme; Muhtelif Eserler Kataloğu’nda 1 aded ruganî tezhipli yay, 1 aded şemse cüzdan ve Hattat Sâmi Efendi’ye (1838–1912) âit ince marangozluk âletleri ve sigara takımı incelenmiştir. Bu çalışmada, tez konumuzun sınırları içinde olan eserler tek tek incelenmiş, eb’adı, ait oldukları dönem, imzâları okunabilenlerin sanatkârları, belirlenmiştir. Yazma eserler sayfa sayfa incelenmiş, istinsah yeri ve tarihi, varsa müellifi, dili, yazı cinsi, satır/sütun sayısı, varak sayısı, kâğıt ve mürekkep cinsi, bezemeli sayfaları tesbit edilmiştir. Bezemelerin yapıldıkları dönem, motif, desen ve renk anlayışı, kullanılan teknikler belirlenip değerlendirilmiştir. Kitap kaplarının malzemesi, bezemelerinde kullanılan teknikler de tesbit edilmiştir. Sonuç, kaynakça, fotoğraf listesi ve kısaltmalar, tezin en sonunda yer almaktadır. SUMMARY Foundation of Türkpetrol, whose sole aim is to develop Turkish art and to preserve Turkish work of arts, was founded in 1969 by the initiatives of Aydın Bolak (1925-2004) and have commenced to constitute its collection since the year 1978. In our Foundation of Türkpetrol Collection, Manuscripts and Calligraphy Tools titled thesis consists of 5 principal parts. First three parts present general information about calligraphy, art of book illumination, bookbinding and the tools and materials that are used in these arts. Part four includes biographies of the artists whose names we were able to define and whose creations are in the collection. Part five includes our catalogue works. In Foundation of Türkpetrol’s Manuscript Collection, there are 71 masterpieces. 64 of those are books, 7 of them are murakkaas. In the book section, there are 33 mushafs, 9 books that include some sûres from Kur’ân-ı Kerîm, 5 journals of pray, 4 vakfiyes, 2 Delâil-i şerîfs, 2 journals of Fetvâ, a page of mushaf, a Mesnevî-i Şerîf, a Hümâyunnâme, a Bostân, a Gülistân, a Kādirî Evrâdı, a Muhammediye and a licence of Kıraat. In Murakka section, there are 4 plain murakkaas and 3 hooded murakkaas. In Foundation of Türkpetrol Collection’s Catalogue of Covers and Book Cases, 5 book covers, 9 book cases, 2 murakkaa boxes, a murakkaa cover. In the Catalogue of Calligraphy Tools and Cover Patterns; 108 calligraphy tools and materials, 162 tools that are used in bookbinding. In the Various Works of Arts’s Catalogue; a lacquered ornamented bow, a şemse wallet, and slim carpenter tools that belongs to Hattat Sâmi Efendi (1838–1912) and a cigarette case are examined. In this study, the work of arts that are included in our thesis subject are examined one by one and their sizes, the era to which they belong, their artists whose signatures can be read, are identified. Manuscripts are examined page by page, the place and the time of printing, the author if there is any, the language, the font, the number of lines, the number of varaque pages the type of paper and ink, the ornamental pages are detected. The era in which the ornamentals are done, motives, pattern and colour concepts, the techniques used are identified and evaluated. The materials of the book covers and the techniques that are used in their decorations are also detected. Conclusion, bibliography, list of the pictures and abbreviations are located at the end of the thesis.