Öğretmenlerin öğretme tutkusunun sürekliliğini etkileyen faktörlerin incelenmesi


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2009

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: TELİ KARAMAN

Danışman: AYŞEN BAKİOĞLU

Özet:

ÖĞRETMENLERİN ÖĞRETME TUTKUSUNUN SÜREKLİLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN İNCELENMESİ Bazı öğretmenler öğrencilerinin hafızlarında silinmez izler bırakmaktadır. Bunun nedenleri araştırıldığında karşımıza farklı birçok değişkeni içinde barındıran öğretme tutkusu kavramı çıkmaktadır. Tutku kişinin hoşlandığı, önemli bulduğu ve belli zaman ve enerji harcadığı etkinlik için sergilediği güçlü eğilim olarak kabul edilmektedir (Vallerand ve diğ., 2003; Day, 2004). Bu nedenle çalışmanın ana problemi; öğretme tutkusunu şekillendiren ve bu tutkunun sürekliliğini sağlayan faktörlerin incelenmesi olarak ifade edilmiştir. Araştırma birbiri ile bağlantılı iki çalışmadan oluşmaktadır. Nitel yapıdaki ilk çalışmada okul müdürlerinin öğretme tutkusuna sahip oldukları yönünde referans gösterdikleri 35 öğretmenle yarı-yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Sonuçlar içerik analizine tabi tutularak girdi, süreç ve çıktı faktörlerini içeren Öğretme Tutkusu Oluşum Modeline ulaşılmıştır. Girdi faktörleri daha çok mesleğe başlamadan önceki dönemi yansıtan etmenlerden (kişilik özellikleri, meslek algısı, meslek seçimi ve öğretmen eğitimi), Süreç faktörleri de farklı yapıdaki değişkenlerden oluşmaktadır (öğrenci ilgisi, öğrenci yapısı, değer görme, destek, toplumsal değerler, paylaşım, mesleki gelişim fırsatları). Araştırmanın nicel yapıdaki ikinci kısmında nitel çalışma bulguları doğrultusunda iki farklı ölçek geliştirilmiştir. Öğretme Tutkusunu Etkileyen Faktörlere İlişkin Tutum Ölçeği ile genel öğretmenlerin (n=470), Öğretme Tutkusuna Sahip Öğretmen Özelliklerine İlişkin Tutum Ölçeği (α: .947) ile de öğrencilerin (n=113) görüşlerine yer verilmiştir. Burada amaç, farklı kaynaklardan ortak bulgulara ulaşmak ve konuyu farklı bakış açılarından inceleyebilmektir. Öğretme Tutkusunu Etkileyen Faktörlere İlişkin Tutum Ölçeği süreç motivasyon (α: .971), süreç demotivasyon (α: .934), girdi-kurumsal yapı (α: . 910) ve okul sistem özellikleri (α: . 754) şeklinde isimlendirilen dört alt boyutu ortaya çıkarmıştır. Süreç motivasyon faktörlerinin etkisinin en fazla olduğu görülmektedir. Bunu Girdi-kurumsal yapı faktörleri takip etmektedir. Öğretme Tutkusuna Sahip Öğretmen Özelliklerine İlişkin Tutum Ölçeği de öğretmenlerin mesleki ve kişilik özellikleri boyutlarından oluşmaktadır. Öğretmen değerlendirmelerinde kişilik özelliklerinin, öğrenci değerlendirmelerinde ise mesleki özelliklerin daha fazla vurgulandığı görülmüştür. Araştırma sonuçları değişken yapıları dikkate alınarak parametrik ve non-paramerik analiz yöntemleri ile SPSS programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Öğretme tutkusuna sahip öğretmenlerin öğrenciye karşı tutumlarında, gösterdikleri çabanın niteliğinde, meslek algılarında, meslek sevgisinde, uyguladıkları yöntemlerde, maddi değerlere verdikleri önemde ve temel bazı kişilik özelliklerinde diğer öğretmenlerden ciddi şekilde farklılaştıkları görülmüştür. Öğretme tutkusuna sahip öğretmenlerde coşku, sevgi, cesaret, sabır, güven, başarma duygusu, heves, merak gibi duygular yoğun şekilde açığa çıkmaktadır. Ek olarak öğretmenlerin aşırı özgeci, daha çok toplumsal ve öğrenci kaynaklı mesleki amaca sahip, hem öğrencilerine hem de mesleklerine adanmış bir yapı sergiledikleri; mesleklerini sevdikleri ve anlamına inandıkları için yoğun bir iş tatmini yaşadıkları; görevleri süresince her alanda, bir yaşam felsefesi olarak yansıtmayı uyguladıkları görülmüştür. Bu öğretmenler için öğretme tutkusunun her şeyden önce bir yaşam ve düşünce tarzı oluşturduğu söylenebilir. Bulgular doğrultusunda hizmet öncesi dönemde ve hizmet sırasında öğretmenlerin duygularına eğilerek, öğretme tutkularını geliştirilmelerini ve canlı tutmalarını sağlamaya yönelik çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Öğretim, Öğretme Tutkusu, Coşku, Meslek Algısı, Duygusal ve Mesleki Gelişim. ABSTRACT A STUDY ON THE FACTORS AFFECTING SUSTAINABILITY OF TEACHING PASSION OF TEACHERS Some teachers leave memorable traces on students’ mind. In order to determine this difference, exploration of variety of factors revealed different variables which could be labeled as teaching passion. Passion is defined as a strong inclination toward an activity that people like, find important, and in which they invest time and energy (Vallerand et al., 2003; Day, 2004). The main purpose of this research was to uncover the nature and the development of the teaching passion and the factors affecting the sustainability of teaching passion. Research includes two interrelated studies. In qualitative part of the study semi–structured interviews were conducted with the participants who were selected upon the recommendation of a principal in consideration of having a strong teaching passion (n=35). These interviews were transcribed, coded, recoded and detailed content analysis were applied, as a result Teaching Passion Construction Model has been developed including input, process and output components. Input factors consists of factors such as personality traits, professional identity perception and teacher education which mainly belongs to the preprofessional stage. Process variables include different factors on student interest, student success, social values, support, social collaboration, professional development opportunities. In quantitative part of the study, two attitude scales were developed depending on the results of content analysis on factors affecting teaching passion. In Factors Effecting Teachers’ Teaching Passion Attitude Scale opinion and feelings of teachers (n=470) and in The Characteristics of Teachers with Teaching Passion Attitude Scale (α: .947) feelings and opinions of students (n=113) were taken into consideration. Factors Effecting Teachers’ Teaching Passion Attitude Scale composed of four subscales namely positive mediating variables (α: .971), negative mediating variables (α: .934), input-organizational structure (α: . 910) and school system properties (α: . 754). Positive mediating variables showed the greatest influence on teachers teaching passion. The effect of input– organizational structure variables followed this factor. The Characteristics of Teachers with Teaching Passion Attitude Scale revealed two subscales named as teachers’ personality and professional characteristics. While teachers emphasize the importance of personality characteristics, students’ emphasize is mainly on the professional qualities of teachers. The results of the study analyzed through parametric and nonparametric methods with the help of SPSS program. Results indicate that teachers with strong teaching passion differs in their attitudes, nature of the effort for student learning, professional perceptions, in certain personality traits, in methods they used and in the importance they give to the moral values. Enthusiasm, love, courage, patience, trust, need for success, excitement can strongly be observed in passionate teachers. These teachers show altruistic values, strong commitment and moreover their professional identity mainly depends on social and student needs. As a result they have greater job satisfaction. In line with the finding of the study, recommendations were made on the revitalization and sustainability of the teaching passion of teachers and on their educational and motivational needs both in preoperational and in service training stages. Key Words: Teaching, Teaching Passion, Enthusiasm, Professional Perception, Emotional and Professional Development.