Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Emre Turan
Danışman: ÖZGÜR KIVILCAN DOĞAN
Özet:Bireylerin bugünkü toplumda var olabilmesinin en önemli unsuru bilim temeline oturtulmuş düşünce ürünleri ortaya koymaktır. Bu da bilim çıktılarını araştıran, eleştirel yaklaşabilen ve sorgulayan bireyler yani bilimsel okuryazar bireyler yetiştirerek mümkün olacaktır (MEB, 2013). Bilimsel sorgulamaya (scientific inquiry) dayalı sınıflar bu amaca hizmet etmekte oldukça etkili ortamlardır (AAAS, 1993; NRC, 1996). Eğitimin her sürecinde kaynak olarak başvurulan ders kitapları bu amaç için kullanılan önemli materyallerdir. Bu yüzden çalışmamızda amacımız, 9. Sınıf fizik, kimya ve biyoloji ders kitaplarında yer alan etkinliklerin bilimsel sorgulama açısından değerlendirilerek kitapların öğrencilere bilimsel bir araştırmanın ruhunu kavramak konusunda rehber olup olmadığını ortaya koymaktır. Çalışmamızda nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırma materyali olarak incelemesi yapılacak olan kaynaklar Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından onaylanarak yine MEB tarafından 2017-2018 yılı eğitim-öğretim yılında okutulmak üzere genel liseler ve fen liselerindeki 9.sınıflara dağıtılan fizik, kimya ve biyoloji ders kitaplarıdır. Çalışmamıza konu olan 6 adet ders kitabındaki etkinlik ve deneyler Yang ve Liu’nun (2016) geliştirdikleri Sorgulama tabanlı görevler analiz envanteri‘ndeki (Inquiry-based Tasks Analysis Inventory (ITAI)) boyutlara ve o boyutların içerdiği 22 alt boyuta göre incelenmiştir. Elde edilen veriler içerik analizi yapılarak değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular neticesinde üç branşında kitaplarındaki etkinlilerin alt boyutları sınırlı sayıda içerdiği görülmektedir. Hiçbir ders kitabındaki etkinlikler alt boyutların tamamını içermemektedir. Genel lise ve fen lisesi ders kitapları karşılaştırılmış fen lisesi kitaplarındaki etkinliklerin genel lisedeki ders kitaplarındaki etkinliklerden daha fazla sayıda olduğu ve daha çok alt boyut içerdiği saptanmıştır. Tüm kitaplar incelendiğinde etkinliklerde en çok yer alan alt boyutlar; “Dersin amacına uygunluk’’ ve “Ana düşünce’’ boyutlarıdır. En az yer alan alt boyutlar; “Tahmin’’ ve “Hipotez kurma’’ boyutlarıdır. Ayrıca fizik ders kitabındaki etkinliklerin diğer branşlara göre daha çok alt boyut içerdiği görülmüştür. Son olarak, her iki lise kimya ders kitaplarındaki etkinlik sayılarının nicelik olarak azlığı dikkat çeken bir diğer bulgudur. Öğretim programlarında sıkça yer alan bilimsel okuryazar birey yetiştirmenin önemi ve bu hedefe ulaşmada kullanılan bilimsel sorgulama fikrinin elde edilen bulgulardan görüldüğü üzere öğrenci ve öğretmenlerin kullandığı derse kaynak olan kitapların içeriğinde tatmin edici düzeyde yer almadığı görülmektedir. Araştırmamız göstermektedir ki öğretim programı hedef ve amaçları ne kadar zengin olursa olsun buna paralel hazırlanmayan ders kitapları süreci olumsuz etkileyecektir. Bu yüzdendir ki hazırlanacak kitapların hazırlanma süreçlerinde öğretim programlarının gereklerine uygun şekilde hazırlanması çok önemli bir konu durumundadır. -------------------- The most important element of the existence of individuals in today's society is to produce scientific ideas. This will be possible by generating scientifically literate individuals who are examining, criticizing and questioning the scientific outcomes (MEB, 2013). Scientific inquiry based classrooms are very effective environments to serve this purpose (AAAS, 1993; NRC, 1996). Textbooks are indispensable tools to improve students understandings about scientific inquiry. Therefore, in this study, our aim was to evaluate the activities in the 9th grade physics, chemistry and biology textbooks in terms of scientific inquiry and to reveal whether the books are a guide for students to comprehend the spirit of a scientific inquiry. The main objective of this study was to evaluate the nature and the quality of activities in Turkish biology, physics and chemistry textbooks, therefore, a qualitative oriented approach was used. Six textbooks for 9 grades approved by the Ministry of National Education of Turkey were the sample of this study. Inquiry-based Tasks Analysis Inventory (ITAI), with 22 sub-scales, developed by Yang and Liu (2016) was used for analysis. ITAI is a trustworthy scale which is valid and reliable (Yang & Lui, 2016; Yang, Liu & Liu, 2019). Content analysis was chosen as an appropriate methodological framework for this study. Findings indicated that the activities in the three content areas contain a limited number of sub-dimensions. Additionally, activities in any textbook do not include all of the sub-dimensions. Compared to the general high school textbooks, textbooks specifically prepared for science high schools contains more sub-dimensions of the inventory. When all the books are examined, the most common sub-dimensions of the activities were the “compliance with the lesson objective” and the “core ideas’ ’dimensions. The least appeared sub-dimensions were “inferring” and “formulating hypothesis” dimensions. In addition, it was seen that the activities in the physics textbook contained more sub-dimensions than the other courses. Finally, the small number of activities in both high school chemistry textbooks is another striking finding of the study. Findings indicates that textbooks do a poor job of preparing students for understanding what scientific inquiry is. Scientific inquiry is a fundamental part of scientific literacy and despite being mentioned as a goal in the curriculum, textbooks do not reflect this objective in the activities.