Mağrip bölgesi İslâm mimârisinde mukarnas (XVI. asra kadar)


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Makram Haddad

Danışman: Aziz Doğanay

Özet:

İslam sanatının alametifarikası olan mukarnasın hak ettiği ölçüde çalışılmamış olması bir hayli üzücüdür. İslam dünyasının doğusundaki mukarnas örnekleri ile ilgili yapılan az çok çalışmalar varken Mağribî mukarnas Türkçe ve Arapça literatürlerde kendisine yeterli derecede yer bulabilmiş değildir. Bu nedenle mevcut eksikliği az da olsa telafi etmek ve mukarnas üzerinde bazı müphem yönleri açıklığa kavuşturabilmek için böyle bir çalışmanın yapılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Araştırmamızda Mağribî mukarnasın kuruluşundan (XII. yy) başlayarak Fas’taki Saʽdî Hanedan dönemine kadar günümüzün Tunus, Cezayir, Fas ve İspanya coğrafyaları içine alan bölgenin yaklaşık dört yüzyıllık bir süreçteki en önemli mukarnas örnekleri ele alınmıştır. Bu süreçte meydana gelen gelişmeler ve farklı üslup biçimleri kapsamlı bir şekilde incelenmiş, Mağribî mukarnasın ayrıdedici hususi yönleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Mukarnasın bir tasnif denemesi yapılmış ve Mağribî mukarnas ile Osmanlı mukarnasın arasında malzeme, uygulandığı mimarî unsurlar ve geometrik prensipleri açısından mevcut ihtilafları belirtmeye çalışılmıştır -------------------- There is no doubt that muqarnas and especially the maghrebian one has not been studied to the extent it deserves. While there are more or fewer studies on the examples of the muqarnas in the eastern part of the Islamic world, the maghrebian muqarnas has not been studied enough –at least- in the Turkish and Arabic literature. Hence, such a study was needed in order to clarify some ambiguous aspects of this topic. In our study, we examined the most important examples of the maghrebian muqarnas from the region, covering the geographies of Tunisia, Algeria, Morocco, and Spain from the first examples (XII century) until the Saadi Dynasty in Morocco. Developments in this process and different stylistic forms have been examined extensively and the distinctive aspects of the maghrebian muqarnas have been tried to be determined. Likewise, an attempt was made to determine the difference between the maghrebian and the Ottoman muqarnas.