Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Özel Eğitim Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ESİN KARATAŞ
Danışman: Oktay Sarı
Özet:
Bu araştırmada, özel eğitim okullarında görev yapan psikolojik danışmanların
psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine ilişkin görüş ve önerilerinin belirlenmesi
amaçlanmıştır. Bu amaçla araştırmada psikolojik danışmanların, okul yönetimine,
öğretmenlere, öğrencilere, ailelere, psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine, psikolojik
danışma ve rehberlik servisinin denetlenmesine ve psikolojik danışma ve rehberlik
hizmetlerinin iyileştirilmesine ilişkin görüşlerinin ve önerilerinin neler olabileceği ile ilgili
sorulara yanıtlar aranmıştır. Araştırmanın katılımcıları ölçüt örnekleme yöntemi ile
seçilmiştir. Katılımcıların en az bir yıldır özel eğitim okulunda çalışıyor olmaları temel ölçüt
olarak benimsenmiştir. Katılımcılar İstanbul İlinde Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı özel
eğitim okullarında görev yapan 15 psikolojik danışmandan oluşmaktadır. Nitel araştırma
yönteminin kullanıldığı bu araştırmada olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır.
Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanmıştır. Elde edilen
verilerin değerlendirilmesinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına
göre, yöneticiler özel eğitim konusunda ve PDR hizmetleri hakkında yeterli bilgiye sahip
değiller ve psikolojik danışmanlardan görev tanımlarında olmayan işler talep etmektedirler.
Psikolojik danışmanlar ücretli öğretmenlerin özel eğitim konusunda daha çok desteğe ihtiyaç
duyduklarını belirtmişlerdir ve öğretmenlere lisans eğitimleri sırasında PDR hizmetleri
hakkında dersler verilmesi önerisinde bulunmuşlardır. Psikolojik danışmanlar öğrencilerde en
çok davranış problemi, zihin kuramı eksikliği gibi problemlerle karşılaşmaktadırlar ve
öğrencilere yönelik yaptıkları çalışmaları öğrencilerin gereksinimlerine göre
uyarlamaktadırlar. Özel gereksinimli birey ailelerinin ilgisiz oldukları, çocukları ile ilgili
beklentilerinin düşük olduğu ve seminerlere katılımın az olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Psikolojik danışmanlar PDR servisinin fiziksel ortamının özel gereksinimli öğrenciler
açısından yetersiz olduğunu, bireysel görüşme ve grup çalışmaları için uygun ortamın
olmadığını belirtmişlerdir. Psikolojik danışmanlar MEB’in özel eğitim okullarını diğer
okullarla aynı değerlendirerek planlamalar yaptığını, hazırlanan planı okulun özelliklerine
göre uyarladıklarını ve özel eğitimde rehberlik çalışmalarına ve planlamaya ilişkin kaynağın
bulunmadığını paylaşmışlardır. Psikolojik danışmanlar müfettişlerin özel eğitim ve PDR
hizmetleri hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıklarını ve evrak üzerinden denetlemenin zor
olduğunu düşünmektedirler. Psikolojik danışmanlar okuldan mezun olan öğrencilerin
istihdamında yetersizlikler olduğunu belirtmişler buna ilişkin olarak MEB’in işletmelerle özel
gereksinimli öğrencilerin istihdamına yönelik projeler yapması önerisinde bulunmuşlardır.
6
Ayrıca psikolojik danışmanlar, psikolojik danışmanlara lisans eğitimleri sırasında özel
eğitimde rehberliğe yönelik eğitimler verilmesini önermişlerdir. Araştırmadan elde edilen
bulgular doğrultusunda yasa koyuculara, uygulamaya ve ileri araştırmalara yönelik olarak
önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: psikolojik danışman, özel eğitim, psikolojik danışma ve
rehberlik hizmetleri, özel eğitim okulu