Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Yerel Yönetimler Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2008
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: UFUK AKIN
Danışman: Aynur Can A.
Özet:KÜLTÜR VE MEKÂN ETKİLEŞİMİ: BEYOĞLU ÖRNEĞİ Kültür, bireyin, içinde yaşadığı toplum ile karşılıklı etkileşimi sonucu, eğitim ve diğer yollarla edinmiş olduğu ve diğer kuşaklara aktardığı her şeydir. Mekân ise insanların kendilerini güvende hissedebilmeleri için, doğal mekânı sınırlamalarıyla oluşturdukları yerdir. Mekânlar, içinde kültürün bütün öğelerini barındırır. Kültür-mekân etkileşiminin ülkemizde en canlı ve renkli örneğinin izlendiği mekânlardan bir çoğu Beyoğlu’ndadır. Beyoğlu, 19. yy’ dan başlayarak yoğun bir yapılaşma süreci içine girmiş, gayrimüslim nüfusun artan yoğunluğu, farklı kültürlerin bir arada olduğu kozmopolit bir ortam yaratmıştır. Bu etkileşimin en güzel örnekleri, elçilik binaları, dinsel yapılar, kışlalar, pasajlar ve konut mimarisinde izlenmektedir Bu tezin amacı kültür-mekân etkileşiminin en özgün örneklerini barındıran Beyoğlu örneğini, buradaki yapılar üzerinden incelemeye çalışmaktır. Çalışma alanının kapsamını, İstiklal Caddesi ile Fransız Kültür Merkezi arasındaki alan ve burada yer anıtsal nitelikteki elçilik binaları, dini yapılar, pasajlar ve konut mimarisinden örnekler oluşturmaktadır. Tezin hazırlanışı sırasında fotoğraf, gravür gibi görsel öğelere de yer verilerek, canlandırma sağlanmaya çalışılmış ve anlatım güçlendirilmek istenmiştir. III 19.yy’ daki bu renkli ve canlı kültürel ortam, başkentin Ankara’ya taşınması ve 6-7 Eylül olayları, Varlık Vergisi gibi olaylar, Beyoğlu’nu uzun bir sessizlik dönemine sokmuş, bu durum altmışlı yıllara kadar sürmüştür. Günümüzde Beyoğlu, yine eski canlı günlerini korumaktadır, ancak değişen insan profilleridir. Eski mekânların, korunması ve restore edilmesi, estetik değeri yüksek bu binaların civarına yapılan yeni eserlerin aynı nitelikte yapılar olmasına özen gösterilmesi gerekmektedir. ABSTRACT CULTUR AND LOCATION INTERACTION: BEYOGLU CASE STUDY Cultur is everything that the ındıvıdual get it by mutual interaction with the community by education and other ways also transfer them all to the next generations. In the other hand location is the place that is formed by limiting the natural environment for the people feel themselves in safe. Locations keep whole properties of the culture inside. One can see the most colourful and alive formations of cultur-location interaction samples in Beyoglu. Beyoğlu has started an intensive structuring at the beginning of 19th century, the density of numerical increase with non-moslem people has created differential in culturel themes and Beyoglu became a cosmopolit phonemenon. Interaction of culture can be observed best on; embassy courts,religion centers,military zones and the building architecture. Target of this thesis is to try observation on this structure , model of Beyoğlu that includes original models of effection of cultur and residence. Scope of work field forms a place where is between İstiklal Street ,Center of French culture and buildings of ambassador that has quality of monumental , residence of religion, passages and models from residence of architecture. During the preparition of thesis photograph and engraving also are presented , they are tried to animate and aim is to force the narvation. The colourful and living style of this culturel atmosphere in 19th century, Ankara’s capital city selection and 6-7- September cases also asset taxes gave the silence to Beyoglu for a long time and this has continued since 1960’s. At the present day Beyoğlu keeps the same alive and colourful days as before but community’s profile always changes. Old structure and buildings should be kept and restored also new buildings that are constructed near these histories should be given similar styles oldies & new ones. V İÇİNDEKİLER Sayfa No. ÖNSÖZ…………………………………………………………………………………....I ……………………………………………………………………………..............II ABSTRACT………………………………………………………………………….....III ŞEKİLLER LİSTESİ…………………………………………………………………..VI GİRİŞ…………………………………………………………………………………..….1 1.BÖLÜM: KAVRAMSAL ÇERÇEVE .................................................................... 4 1.1. KÜLTÜR KAVRAMI ve KÜLTÜR TEORİSİ .................................................. 4 1.1.1. Kültürün Tanımı .......................................................................................... 4 1.1.2. Kültürün Özellikleri .................................................................................... 6 1.2. KÜLTÜREL SÜREÇLER ................................................................................. 7 1.2.1. Kültürel Değişim ......................................................................................... 7 1.2.2. Kültürleme .................................................................................................. 7 1.2.3. Kültürleşme................................................................................................. 8 1.2.4. Kültürlenme ................................................................................................ 9 1.2.5. Çokkültürlülük ............................................................................................ 9 1.3. MEKÂN .......................................................................................................... 12 1.3.1. Mekânın Tanımı ........................................................................................ 12 1.3.2. Mekân Türleri ........................................................................................... 15 1.3.3.Varoluşsal Mekân ...................................................................................... 17 1.3.3.1. Varoluş Mekânının Yapısı .................................................................. 18 1.4. KÜLTÜR-MEKÂN İLİŞKİSİ VEYA ETKİLEŞİMİ ........................................ 19 2. BÖLÜM: KENT KÜLTÜRÜ ............................................................................... 29 2.1. TARİHTE KENTE BAKIŞ .............................................................................. 29 2.1.1. Geleneksel Kentlerin Ortaya Çıkışı ........................................................... 30 2.1.2. Uygarlıklar Perspektifinden Kent Forumu ................................................. 34 2.1.2.1. Mezopotamya, Eski Yunan ve Roma’da Kent Formu......................... 34 2.1.3. Ortaçağ’da Kent Kavramı .......................................................................... 46 2.1.4. Geleneksel Kentten Modern Kente Geçiş .................................................. 48 2.2. KENTLEŞME SÜRECİ ................................................................................... 53 2.2.1. Sanayi Devrimi ve Kentleşme Süreci......................................................... 53 2.3. KENTSEL MEKÂNIN BİÇİMLENMESİ ....................................................... 56 2.3.1. Kentsel Mekân Elemanları ........................................................................ 59 2.3.1.1. Meydan .............................................................................................. 59 2.3.1.2. Cadde ve Sokak .................................................................................. 62 3.BÖLÜM: BEYOĞLU ÖRNEĞİNDE KENT KÜLTÜRÜ ................................... 66 3.1. BEYOĞLU KENT TARİHİNE KISA BİR BAKIŞ .......................................... 66 3.1.1. Bizans’tan Osmanlı’ya Beyoğlu ............................................................... 71 3.1.2. 17.Yüzyıl’ ın İlk Yarısında Beyoğlu .......................................................... 73 3.2.BEYOĞLU ve KENTLEŞME SÜRECİ ............................................................ 76 3.2.1. Ticari Hayatın Gelişimi ............................................................................. 77 VI 3.2.2. Ulaşım Sorununa Getirilen Çözümler ........................................................ 83 3.2.3. Kışla Mimarisinin Beyoğlu’nda Yükselişi ................................................. 87 3.2.4.Yangın ve Depremlerin Ortaya Çıkardığı Yeni Mimari Yapılanma............. 89 3.2.5. Su Sorunun Çözümü ................................................................................. 95 3.2.6. Altıncı Belediye Dairesi ...........................................................................100 3.3. BEYOĞLU KÜLTÜRÜNÜN ANA HATLARI ..............................................107 3.3.1. Beyoğlu’nda Gündelik Yaşam ..................................................................107 3.3.2. Beyoğlu’nda Konuşulan Dil .....................................................................108 3.3.3. Eğlence Kültürü .......................................................................................110 3.3.4. Konut Biçimleri .......................................................................................113 3.3.5. Diğer Göstergeler .....................................................................................116 3.3.5.1. Giyim-Kuşam Biçimleri ....................................................................116 3.4. BEYOĞLU KENT FORMUNUN MEKÂNDA İZLENMESİ .........................117 3.4.1. Meydan, Cadde ve Sokaklar .....................................................................117 3.4.2. Elçilikler ..................................................................................................122 3.4.3. Hanlar ve Pasajlar ....................................................................................128 3.4.3.1. Beyoğlu Pasajları...............................................................................132 3.4.3.1.1. Tünel Pasajı ................................................................................133 3.4.3.1.2. Metro Han ..................................................................................136 3.4.3.1.3. Hacopulo Pasajı ..........................................................................137 3.4.3.1.4. Avrupa Pasajı .............................................................................140 3.4.3.1.5. Çiçek Pasajı ................................................................................142 3.4.3.1.6. Anadolu Pasajı ............................................................................145 3.4.3.1.7. Suriye Pasajı ...............................................................................146 3.4.3.1.8. Narmanlı Han .............................................................................147 3.4.3.1.9. Elhamra Pasajı ............................................................................150 3.4.3.1.10. Rumeli Pasajı ............................................................................151 3.4.4. Dinsel Yapılar ..........................................................................................153 3.4.4.1.Cami ve Mescidler..............................................................................153 3.4.4.2.Tekke ve Mevlevihaneler ...................................................................154 3.4.4.3. Kilise ve Sinagoglar ......................................................................... 159 3.4.4.3.1. Sainte Marie Draperis Kilisesi……………….……………… ..160 3.4.4.3.2. Sen Antuan Kilisesi…………..………………………………...161 3.4.4.3.3. Galatasaray Panayia Kilisesi.………………………………… 163 3.4.4.3.4. Aya Trias Kilisesi…………………………………………… 164 3.4.4.3.5. Surp Yerrortutyun ( Üç Horan) Kilisesi……………………… 166 3.4.4.3.6. Surp Harutyun Kilisesi……………………………………… 169 3.4.4.3.7. Sakızağacı Surp Asdvadzadzin Patrikhane Kilisesi………… 169 3.4.4.3.8. Beyoğlu Surp Yerrotutyun ( Saint Trinite) Kilisesi………… 170 3.4.4.4. Sinagoglar…………………………………………………………… 172 SONUÇ ve DEĞERLENDİRME…………………………………………………….173 YARARLANILAN KAYNAKLAR…………………………………………...…….178