Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2006
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Sinan Çakır
Danışman: VAHDETTİN ENGİN
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:Kısaca bakterileri inceleyen bilim dalı olarak nitelendirilen Bakteriyoloji, Avrupa’da XIX. yüzyılda tam manasıyla kurulduktan hemen sonra, Osmanlı Devleti’nde de bu konuda önemli çalışmalar yapılmıştır. 1886 yılında Zoeros Paşa başkanlığındaki bir tıp heyetinin Paris’e gönderilmesi ise, bizdeki ilk bakteriyolojiyle ilgili çalışmalar yapan kurum olan Kuduz Tedavihanesi ve Bakteriyoloji Laboratuvarının açılmasına yol açmıştır. Zaten tüm XIX. yüzyıl boyunca yüzünü artık Doğudan Batıya çevirmiş olan Osmanlı tıbbı da bununla birlikte bu alandaki gelişmeleri Fransa kanalıyla takip etmeye başlamıştır. Zira, Louis Pasteur’ün çalışmaları dünyanın diğer devletleri gibi Osmanlı Devleti tarafından da hayranlıkla izlenmiş ve bundan mümkün mertebe yararlanılmaya çalışılmıştır. 1894 yılında İstanbul’da açılmış olan Bakteriyolojihane-i Şahane ise, bizde modern bakteriyoloji biliminin tam anlamıyla yerleşmesine yol açmıştır. Bu müessesenin kurulmasında ve ilk yıllarındaki faaliyetlerinde hep Fransızların çalışmaları etkili olmuştur. Öte yandan, Bakteriyolojihane Osmanlı Devleti ve genç Türkiye Cumhuriyeti’ne uzun yıllar boyunca bakteriyolog yetiştiren tek kurum olmuştur. ABSTRACT Significant studies on the bacteriology, which can be defined as the science that examines the bacteria, were performed in the Ottoman State just after the establishment of that new science in the 19th century. A medical commission under the chairmanship of Zoeros Pasha was sent to Paris in 1886 and the Hydrophobia Treatment Center and Bacteriology Laboratory was after that. Actually, the Ottoman medicine, which turned its face from the East to the West during the 19th century, started to follow the developments in that area through France. The works of Louis Pasteur were appreciated by the Ottoman State as the other countries of the world and the Ottomans tried to get as much benefit as possible from these works. The “Bakteriolojihane-i Şahane” (The Great Bacteriology Laboratory), which was opened in Istanbul in 1894, helped the development of modern bacteriology in Turkey. The French had a great influence on the establishment and development of this Laboratory in the fist years. Besides these, Bacteriology Laboratory was the unique place that trained the bacteriologists for the Ottoman State and Turkish Republic. G İ R İ Ş BAKTERİ BİLİMİNİN KURULUŞU AVRUPA ve OSMANLI DEVLETİ’NDE BAKTERİYOLOJİ ÇALIŞMALARI 1. Bakteriler ve Başlıca Özellikleri…….…………….………………………...….……1 2. Bakteriyolojinin (Bakteri Bilimi) Kurulması ve Avrupa’daki Gelişimi…………......4 2.1. XIX. Yüzyılın Önde Gelen Bakteriyologları……….…………………….…….….6 2.2. Louis Pasteur ve Enstitüleri……………..………………………………………...7 B İ R İ N C İ B Ö L Ü M BAKTERİYOLOJİHANE-İ ŞAHANE’NİN TESİSİNDEN ÖNCE OSMANLI DEVLETİ’NDE GERÇEK ANLAMDA BAKTERİYOLOJİ ÇALIŞMALARI 1. Osmanlı Devleti’nde 1886 Yılına Kadar Bakteriyoloji ………..................................9 2. Zoeros Paşa ve Kuduz Müessesesi ……………………………….……………..…11 2.1. Zoeros Paşa’nın Hayatı ve Hizmetleri ………………………………………...…11 2.2. Zoeros Paşa Başkanlığındaki Osmanlı Tıp Heyetinin Paris’e Gönderilmesi ve Oradaki Faaliyetleri ……………………………..……………………………13 2.3. İstanbul’da Dâülkelb ve Bakteriyoloji Ameliyathanesi’nin Kurulması ve Bu Kurumun Faaliyetleri …………………………..………………………..…….19 3. Bakteriyolojihane’nin Kurulmasını Gerekli Kılan Faktörler ve Müessesenin Açılmasında Etkili Olan Kişiler ……………………………………………………....22 3.1. 1893-94 İstanbul Kolera Salgını ve Bakteriyolojihane-i Şahane’nin Tesisine Olan Etkisi…………………………………………………………………...23 3.2. Bakteriyolojihane-i Şahane’nin Açılma Süreci …………………………….……26 3.2.1. Dr. Chantemesse’in İstanbul’a Gelişi ve Buradaki Çalışmaları ……………….28 3.2.2. Dr. Nicolle’ün İstihdamı ve Bakteriyolojihane’nin Müdürlüğüne Tayini ……..34 3.2.3. Dr. Margeri’nin İstihdamı ve Hizmetleri ………………………………………35 İ K İ N C İ B Ö L Ü M BAKTERİYOLOJİHANE’NİN İNŞAATI ESNASINDAKİ ve HİZMETE AÇILMASINDAN SONRAKİ BAKTERİYOLOJİK FAALİYETLERİ 1. Dr. Nicolle’ün 1893-94 İstanbul Salgını Sırasındaki Bakteriyolojik Çalışmaları….38 2. Dr. Nicolle’ün Bakteriyolojihane’nin Açılışından Sonraki Faaliyetleri……………42 2.1. İki Salgın Arasındaki Dönemde Bakteriyoloji Çalışmaları (Nisan 1894–Ocak 1895) ………………………………………………………...43 2.2. 1895 İstanbul Kolera Salgını Esnasında Yürütülen Bakteriyolojik Çalışmalar….45 3. Bakteriyolojihane’nin Kuruluş Sürecinin Tamamlanması…………………….…...48 3.1. Kuşpalazı Serumunun Bakteriyolojihane’de Üretilmesi İçin Yapılan Çalışmalar……………………………………………………………………………..48 3.2. Kuşpalazı Serumunun Hazırlanması İçin Yeni Bir Binanın İnşasına Girişilmesi ve Bakteriyolojihane’nin Nişantaşı’ndaki Yerine Taşınması ……………………52 3.3. Kuşpalazı Hastanesi Kurulmasına Dair Yapılan Çalışmalar…………………..…56 Ü Ç Ü N C Ü B Ö L Ü M BAKTERİYOLOJİHANE-i ŞAHANENİN İDARESİ 1. Bakteriyolojihane’nin 1895 Sonrasındaki Dönemde İdaresi ve Faaliyetleri…….....59 1.1. Dr. Nicolle’ün Osmanlı Devleti İle Yaptığı Mukavelename …………………….59 1.2. 1895 Yılından Sonra Müessesenin Kadrosu ve Faaliyetleri……………………...61 1.3. Bakteriyolojihane’deki Eğitim……….…………………………………………...65 1.4. Bakteriyolojihane’nin Masrafları……………. ……………………………...…...67 2. Bakteriyolojihane-i Şahane’nin Kuruluşunda Fransız Etkisi ve Nüfuzu …………..71 2.1. Dr. Nicolle’ün Osmanlı Devleti Hizmetinde Karşılaştığı Zorluklar……………..73 2.2. Dr. Nicolle’ün Tartışılan Hizmet Anlayışı ve Kişiliği ……………………...……78 SONUÇ ………………………………………………………………………………81 KAYNAKÇA…………………………………………………………………………84 ÖZGEÇMİŞ ………………………………………………………………………....92 EKLER ………………………………………………………………………………93