Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İktisat Fakültesi, Ekonometri Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2003
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: EVRİM ALÇAM
Danışman: ŞEVKET IŞIL AKGÜL
Özet:Bu çalışmanın amacı Fisher etkisi'nin Türkiye'deki geçerliliğinin sınanmasıdır. Fisher etkisi kavramı Irving Fisher tarafından 1930 yılında ortaya atılmıştır ve bu teoriye göre bir ülkede gerçekleşen faiz oranları ve enflasyon oranları bire bir birlikte hareket etmektedir. Ayrıca teoriye göre reel faiz oranları ile beklenen enflasyon oranının toplamı nominal faiz oranlarını vermektedir. Bu bağlamda çalışmanın birinci bölümünde faiz oranları ve faiz teorileri incelenmiştir. Araştırmanın ikinci bölümünde reel, nominal faiz oranları incelenmiş ve Fisher etkisi anlatılmıştır. Çalışmanın uygulama bölümümde Türkiye'de 1987.02- 200.04 dönemine ait nominal faiz oranları, reel faiz oranları ve enflasyon oranı serilerinin durağanlık analizleri yapılmıştır. Yapılan analizleri sonucunda nominal faiz oranları serisi ve enflasyon oranları serilerinin birinci mertebeden durağan olduğu tespit edilmiştir. Fisher etkisinin varlığının ortaya çıkarılması amacıyla aynı mertebeden durağan olan nominal faiz oranları ve enflasyon oranları serileri için ortak bütünleme analizi yapılmıştır. Ortak bütünleme analizi sonucunda nominal faiz oranları ve enflasyon oranları serileri ortak bütünlenen olduklar belirlenmiş ve ortak bütünleme regresyon denklemi FAIZt =58.19125+0.690596ENFt şeklinde hesaplanmıştır. Ortak bütünleme regresyon denkleminin geçerliliği Reset, ARCH, White ve Jarque-Bera testleri ile sınanmış ve denklemin geçerli olduğuna karar verilmiştir. Ortak bütünleme regresyon denklemine göre Fisher etkisinin Türkiye'de geçerli olduğu sonucuna varılmıştır. Fakat bu ilişki teoride anlatıldığı gibi birebir değil daha zayıf duyarlılıkta olduğu belirlenmiştir. Denklem enflasyon oranlarında meydana gelen 1 birimlik artışın faiz oranlarında 0.69 birimlik bir artışa neden olacağı şeklinde yorumlanmıştır. Yine çalışmanın amacına uygun olarak faiz oranları ve enflasyon oranları serileri arasındaki nedensellik ilişkisinin varlığı ve yönü ortaya koymak amacıyla nedensellik analizi yapılmış ve faiz oranlarının öngörüsünün enflasyon oranının geçmiş değerlerine katılması ile daha iyi sonuç vereceği sonucu ortaya çıkmıştır. Fisher etkisinin varlığının ortaya konulması amacı ile, analizler VAR modelleri ile desteklenmiştir. VAR modeli sonuçları Etki-tepki ve Varyans ayrıştırma grafikleri yardımıyla yorumlanmıştır. The objective of this thesis is to demonstrate the validity of Fisher effect in Turkey. The Fisher effect was set forth by Irving Fisher in 1930 and according to this theory the interest rates and the inflation rate in a country move together equally in the same direction again acording to the theory sum of real interest rates and expected inflation rates equal to nominal interest rates. In this context within the first part of this thesis, interest rates and interest theories were examined. In the second part of the research real and nominal interest rates were examined and the Fisher effect was explicated. In the application phase of the thesis, the stationarity analyses of the nominal interest rates, real interest rates and inflation rate series which belong to (1987:02 - 2002:04) quarterly period in Turkey, were made by using unit root tests. As a result of stationarity analyses the interest rates series and the inflation rates series were interpreted as stationarity of order one. In order to detect the existence of Fisher effect cointegration analyses were conducted for nominal interest rates series and inflation rates series which are of the same stationarity order of integration. As a result of cointegration analyses, nominal interest rates series and inflation rates series were found to be cointegrated and the cointegration regression equation was calculated as Interest Rate=58.19125+0.6905ENF The validity of cointegration regression equation was tested by using Reset, ARCH, White and Jarque-Bera tests and it was concluded that the equation was valid. In this context the equation was explicated as when there is 1 unit increase in inflation rates this will cause 0.69 units of increase in the interest rates. According to the cointegration regression equation, it was concluded that the Fisher effect was valid in Turkey. However this relation is not is not on a par with as it is explained in the theory but it has a weaker sensitivity. Causality analyses were made in order to set forth the causality relation between interest rates series and inflation rates series and it appeared that the interest rates forecast would be more accurate if inflation rate was added to its past values.