Abdurrahmân Câmî ve tasavvufî görüşleri

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Temel İslam Bilimleri Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2009

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: İBRAHİM ALLAHVERDİYEV

Danışman: SÜLEYMAN DERİN

Özet:

Anahtar Kelimeler: varlık, varlığın birliği, varlık mertebeleri, aşk, tarikat, hakikat. Abdurrahmân Câmî ve tasavvufî görüşleri Çok yonlu bir ilim erbabı olan Câmî’nin hayatı ve eserleri kısa bir şekilde ele alındı. Tasavvufî görüşleri varlık, varlığın birliği, varlık mertebeleri, aşk, tarîkat ve hakîkat meseleleri olarak verildi. Kendinden önce yaşamış müelliflerden faydalandığı görüşlerine yer verilmeğe çalışıldı. Bu bağlamda İbn Arabî’nin görüşlerine de yer verildi. Varlık mertebeleri konusunda kendine özgü tasnif kullandığı öne çıkarılmağa çalışıldı. Aşk yaratılışın oluşu olarak ele alındı. Müellif tarafından varlık, aşk ve ney kavramlarının varoluşsal daireyi ifade ettiği gösterilmeğe çalışıldı. Câmî’ya göre yaratılış aşk ile meydana geldi ve bu duygunun kendisi ilâhî bir özelliği sahiptir. Dolayısıyla da bir insan ister hakîki isterse de mecâzî aşkı yaşasın ilâhî özelliğe sahip olan bir duyguyu yaşamış oluyor. Varoluş süreci “ney” kavramı ile izah edilmekte ve neyin sürekli vuslat arzusuyla yaşadığı öne sürülmekteydi. Tarîkat ve hakîkat müellife göre biri birilerini tamamlamaktadır. Onlar biri diğerine ters olamaz. Ayrıca her ikisi de şeriatın ilkelerinin bâtını izahlarıdır. Gerçek ârifler şeritın kabul etmediği tarîkat ve hakîkat anlayışını kabul etmemektedir. Bu mesele müellifin görüşleri içerisinde önemli bir yer iştigal etmektedir. Abdurrahmân Câmî Nakşibendiye tarîkatına bağlı olmuş ancak İbn Arabi okulunun düşüncelerini savunmuştur. ABSTRACT Keywords: being (wujud), the unity of being (vahdat al-wujud), stages of being (maratib al-wujud, love (ashq), sufi path (tariqat), truth (haqiqat) Abdurrahman Jami and Mystical Thoughts In this thesis, it is dealt with Jami’s life and works briefly, who is versatile master of science. His mystical thoughts is given as being (wujud), the unity of being(wahdat al-wujud), stages of being maratib al-wujud), love (ashq), sufi path (tariqat) and truth (haqiqat). It is tried to be given place to his opinions which he has benefited from authours whom had lived before himself. In this context, it is also given place to Ibn Arabi’s opinions. It is tried to be considered what Ibn Arabi used the classification peculiar to him in point of stages of being. Love is dealt with as the existing of the creation. It is tried to be showed by the author that being, love and nay has been signified the existential circle. According to Jami, the creation occurs with love and this feeling itself has a divine property. Consequently, a human being, whether be real love or figurative one, is made experience this feeling. Process of existence is explained with nay and it is put forward to live with desire of reunion. Tariqa and truth, according to the author, have been making complete each other, that is, none of them is contrast each other. Both are esoteric explanations of principles of the shariat (canonic law). True wises do not agree with understanding of tariqa and truth which the shariat does not accept. This matter is taken place in the author’s opinions. Abdurrahman Jami binds up the tariqat of Nakhshibendi, but defends opinions of Ibn Arabi’s School.