Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Finansal Bilimler Fakültesi, Bankacılık Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2008
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: OSMAN BURAK TOPALOĞLU
Danışman: UFUK BAŞOĞLU
Özet:Uluslararası ticaretin finansmanı amacıyla ortaya çıkmış olan ancak günümüzde bu kimliğinden sıyrılarak, firmaya özgü avantajların kullanıldığı ve risk çeşitlendirme yönteminin odak noktasını oluşturan bir kavram haline gelen uluslarüstü bankacılık gelişimini devam ettirmektedir. Özellikle gelişmiş ekonomilerin finansal sistemlerinde oluşan fon fazlası, arbitraj olanakları nedeniyle sınır ötesi piyasalara yatırımlar olarak giriş yapmaktadır. Şube ağının global anlamda yaygınlığı ve fon kaynağı sağlama açısından, uluslararası bankacılıktan ayrılan uluslarüstü bankacılığın 100% saf bir şekilde uygulanabilir olmadığı bilinmektedir. En temel özelliği doğrudan bir sermaye yatırımını da kapsaması olan uluslarüstü bankacılık, teorik olarak beraberinde etkinlik ve istikrar kavramlarını gündeme getirmektedir. Uluslarüstü Bankacılık; enformasyon akışı, ürün yelpazesinin genişliği, uygulanan risk derecelendirme sistemlerinin düzeyi, nitelikli işgücü, global ekonomiyle bağlantı sağlaması gibi özellikleriyle, özellikle finansal sistemi yeterince gelişmemiş ekonomiler için önem arz etmektedir. Türkiye’de 1950’lerde ve özellikle 1980 yılından sonra yabancı sermaye yatırımlarına yönelik düzenlemeler istenilen etkiyi oluşturamamış olsa da, 2001 krizi sonrası güçlendirilen sermaye yapısı ve ekonomik istikrar ortamı sonrası yabancı sermayeli bankaların girişinde önemli boyutta bir artış meydana gelmiştir. Gerçekleşen yatırımların sonucunda piyasa payı ve adet olarak artış gösteren yabancı sermayeli bankalar, kredi plasmanında göstermiş oldukları performansla dikkat çekerken, varlıklarıyla da Türk finansal sisteminin yurt dışı kaynaklara ulaşım imkanlarını arttırmışlardır. Finansal enstrümanlar açısından çeşitlilik yabancı yatırımlarla paralel bir şekilde artış gösterirmiştir. Tüm dünyada olduğu gibi Türk bankacılık sektöründe bankaların faaliyetlerinin uluslararası ve uluslarüstü nitelikleri beraber taşımaları söz konusuyken, global düzeyde şube ağlarının yaygınlığı ve yurt dışı kaynak kullanımının azlığı dikkate alındığında Citibank A.Ş.’nin ve HSBC Bank A.Ş’nin uluslarüstü bankacılık kavramına en yakın bankalar olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. ABSTRACT Supranational Banking, which was developed to finance international trade, continues its evolution, as focal point of company spesific advantages and risk diversification methods. Especially, developed economies make investment in developing countries, to benefit arbitrage opportunities with excess supply of funds. The main differences between supranational banking and international banking are global branch network system and financing methods of foreing assets. It’s hard to qualify a bank as pure supranational bank in global economy. Supranational banking, which involves a FDI, is said to be secure efficieny and stabilization of system in theorical approaches. Flow of information, wide product and service range, quality of risk rating systems, employment of well-qualified personnel and connection to global financial system are basic qualifications which are important issues for developing countries. Turkey, had arrangements in 1950ies and especially in 1980, to support foreign investments but these arrangements couldn’t effect to systems for volumed foreign direct invesments. Strong equity structure and stability in macro economic environment, cause high volumed foreign banking invesments, after 2001 crisis. Foreign banks, which were widen as total assets and quantity, attract attention with placement ratios of loans, connection of Turkish financials system to global market, widen range of financial instrumens and services. In Turkey banks carry on their activities with international and supranational qualifications together, like global economy. Because of having world-wide branch network and using minimum amount of foreign funds to finance their operations, Citibank A.Ş. and HSBC Bank A.Ş. are the banks, that we can describe as supranational banks. İÇİNDEKİLER TABLO LİSTESİ.............................................................................................................iii ŞEKİL LİSTESİ...............................................................................................................iv 1. GİRİŞ VE AMAÇ.......................................................................................................1 2. GENEL BİLGİLER....................................................................................................3 2.1. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Son Gelişmeler...............................3 2.2. Uluslarüstü Bankacılık Faaliyetleri......................................................................9 2.2.1. Uluslarüstü Bankacılık Kavramı...............................................................9 2.2.2. Uluslarüstü Bankacılık Faaliyetlerinin Tarihçesi....................................13 2.2.2.1. Birinci Kürselleşme Dönemi.............................................................14 2.2.2.2. Dünya Savaşları ve Bunalım Dönemi...............................................16 2.2.2.3. İkinci Küreselleşme Dönemi.............................................................16 2.2.3. Uluslarüstü Bankacılık İle İlgili Kuramlar..............................................18 2.2.3.1. Uluslararasılaşma Kuramı.................................................................18 2.2.3.2. Eklektik Kuram.................................................................................19 2.2.3.3. Çok Uluslu Bankacılık Teorisi..........................................................22 2.2.4. Bankaları Yurt Dışı Yatırıma Yönelten Motivasyon Unsurları..............23 2.2.4.1. Aksak Rekabet Koşullarını Oluşturan Unsurların Ortan Kaldırılmasına Yönelik Çalışmalar....................................................24 2.2.4.2. Finansal Hizmetlerin Globalleşmesi ve Artan Arbitraj İmkanı........29 2.2.4.3. Finansal Krizler Sonrasında Piyasaya Giriş İmkanlarının Artmış Olması................................................................................................30 2.2.4.4. Müşteriyi ya da Rakibi İzleme Politikası.........................................31 2.2.4.5. Risk Çesitlendirme Politikası...........................................................32 2.2.4.6. Ölçek Ekonomisi Yaratılması ve Sinerji Faktörü.............................32 2.2.5. Ev Sahibi Ülkeler Açısından Yabancı Yatırımların Sağladığı Getiriler ve Risk Unsurları.............................................................................................33 2.2.5.1. Motivasyon Unsurları.......................................................................34 2.2.5.2. Risk Faktörleri..................................................................................34 2.2.6. Bankaların Yurt Dışı Yatırımını Sonucu Oluşan Etkiler.......................40 2.2.6.1. Verimlilik Etkisi...............................................................................40 2.2.6.2. İstikrar Etkisi....................................................................................42 2.3. Türkiye’de Uluslarüstü Bankacılık.................................................................44 2.3.1. Türkiye’de Bankacılığın ve Liberalizasyonun Tarihi Gelişimi...........44 2.3.1.1. 1923-1950 Dönemi........................................................................44 2.3.1.2. 1950-1980 Dönemi........................................................................46 2.3.1.3. 1980 Sonrası Dönem.....................................................................48 2.3.2. Türkiye’de Yabancı Banka Yatırımlarının Nedenleri.........................50 2.3.2.1. 2001 Krizi Sonrası Yeniden Yapılanma ve Makro Ekonomik İstikrar Ortamı............................................................................................50 2.3.2.2. Bankacılık Sektörünün Potansiyelinin Altında Olması................52 2.3.2.3. Net Faiz Marjı Faktörü.................................................................56 2.3.2.4. Marka Değeri Faktörü..................................................................58 2.3.2.5. Aksak Rekabet Koşullarını Oluşturan Faktörlerin Kaldırılması..59 2.3.2.6. Beşeri ve Coğrafi Avantajlar.......................................................60 3. ÇALIŞMADA KULLANILAN ANALİZ TÜRÜ VE İZLENİLEN YÖNTEM.62 4. ANALİZ SONUCUNDA ELDE EDİLEN BULGULAR...................................64 4.1. 2007 Yılı İtibariyle Türk Bankacılık Sisteminin Genel Yapısı.....................64 4.2. Türkiye Bankacılık Sisteminde Banka Gruplarının Performans Rasyolarının Karşılaştırılması.............................................................................................65 4.3. Türkiye Bankacılık Sisteminde Banka Bazında Performans Rasyolarının Karşılaştırılması............................................................................................76 4.3.1. Yabancı Bankaların Stratejik Ortak Olarak Yer Aldığı Bankalar.....76 4.3.2. Yabancı Bankaların Hakim Ortak Olarak Yer Aldığı Bankalar........84 4.4. Türk Bankacılık Sektöründe Uluslarüstü Bankalar......................................92 5. SONUÇ...............................................................................................................94 KAYNAKÇA............................................................................................................96 6. EKLER...............................................................................................................101