Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Marmara Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2007
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Turay Kesler
Danışman: RAMAZAN ÖZEY
Özet:COĞRAFYA EĞİTİMİ VE TEKNOLOJİ KULLANIMI: YENİ ÖĞRETİM METOTLARI VE TEKNOLOJİK MODELLERİN ORTA ÖĞRETİMDEKİ ROLÜ Son yıllarda çok hızla gelişmekte olan bilgisayar destekli öğretim kavramı Türkiye’de de yaygınlaşmaya başlamış ancak coğrafyacılar bu sistemi kullanım noktasınca yeterli ilgiyi göstermemişlerdir. Türkiye’de son yıllarda yaşanan bazı gelişmelere rağmen okullarda; öğretim programları ve uygulamaları, öğretim yöntemleri ve araç-gereçler bakımından dünya standartlarında bir coğrafya eğitiminin verildiği söylenemez. Çalışma ile Türkiye’de coğrafya öğretiminde bilgi teknolojilerinin kullanımı ve uygulanabilirliği ortaya konmuştur. Çalışmada ortaöğretim coğrafya öğretiminde bilişim teknolojilerinin öncelikle bilgisayar, internet ve bunlara bağlı sistemler ile video, CBS, GPS, gibi teknolojik araçların kullanımı ele alınmış, bununla ilgili öğretmen ve öğrenci bazlı tespitler yapılmıştır. Ayrıca CBS’yi, bilgisayarı ve interneti kullanma, bunlardan istifade etme seviyeleri, müfredatlarda hangi seviyelerde ele alındığı irdelenmiştir. Sonuçta coğrafya öğretiminde öğrenciler ve öğretmenlerin çok düşük seviyelerde bilişim teknolojilerini kullandıkları tespit edilmiş ve yapılan gözlem ve anketler sonucunda bu durumun tek bir sebebe değil birden fazla sebebe dayandığı görülmüştür. Bunlar Milli Eğitim Bakanlığı’nın uygulamaları, öğretmen ve öğrenci ilgisizliği, fakültelerin yetersiz eğitim vermeleri ve yetersiz imkânlar olarak lenebilir. Bilgisayar Destekli Coğrafya öğretiminin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması gerekmektedir. İnternet, bilgisayar, CD, video, CBS, GPS ve diğer mültimedya araçları ile yapılan öğretim daha kalıcı, etkili ve zevkli olmaktadır. Buna dayanarak Bilgisayar Destekli Coğrafya Öğretimi kavramı üzerinde durulmuş ve COĞ-TEK sistemi öneri olarak sunulmuştur. Teknocoğrafya dersi ve coğrafya derslerinin yapıldığı bir Teknocoğrafya Dersliği’nin her lisede kurulması ile alakalı gereksinimler ve kazanımlar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonunda gerek bilgisayar destekli eğitim, gerek Teknocoğrafya ve gerekse internet yoluyla eğitim ve tabiî ki bunların coğrafya öğretiminde kullanılabilirliği ile ilgili öneriler sunulmuştur. ABSTRACT GEOGRAPHY EDUCATION AND USING TECHNOLOGY: NEW CURRICULUM METHODS AND THE ROLE OF TECHNOLOGICAL MODELS IN SECONDARY SCHOOLS EDUCATION In the recent years, the concept of “computer based teaching”, which is being prevalent rapidly, is being wide spread but geographers have not been interested in that concept. In spite of recent developments in Turkey, it cannot be said that the schools provide a high-level geography education in terms of curricula, applications, teaching methods, and technologies. This study points out the usability and applicability of information technologies in geographical education; investigates piramarily computers, Internet and related systems, up-to-date technological tools such as video, GIS, and GPS regarding communication technologies, and provides student and teacher based statements about geographic education. In addition to the technologies, the use of Internet and computer, the ways to get benefit from them, and their place in the curriculum are studied. In the light of these investigations, it has been realised that the teachers and students are using information technologies insufficiently at schools and the observations and polls showed that there are many reasons for this situation. These reasons are consist of the applications of Ministry of National Education, lack of student and teacher interest, insufficient education which are provided by education faculties, and insufficient provisions. It is an urgent necessity to develop the computer-based geography education and make it widespread. The education which is provided by using Internet, computer, CD, video, GIS, GPS, and the other multimedia tools is more effective, permanent, and attractive. In this context, the computer based teaching concept was underlined and the necessity for introducing a geotech course and geotech classroom in schools were proposed in this study. At the end of this study, a comprehensive set of recommendations about computer based education, geotech course, Internet based education, and usability of them have been made. İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ……………………………………………………………………………………...... III TÜRKÇE ………………………………………………………….………………...... VI İNGİLİZCE ………………………………………………………………………...... V ÖZGEÇMİŞ……………………………………………………………………….................. VI İÇİNDEKİLER………………………………………………………………...…………...... VII TABLO LİSTESİ……..…………………………………………………………………...... XIII ŞEKİL LİSTESİ…………………………………………………………………….……...... XIV KISALTMALAR…………………………………………………………………………...... XVII 1. BÖLÜM: GİRİŞ…………………………………………………………………….…...... 1-20 1.1 Giriş………………………………………………………………………............. 1 1.2 Problem Durumu………………………………………………………….……… 1 1.3 Araştırmanın Amacı……………………………………………………………… 4 1.4 Araştırmanın Önemi……………………………………………………………… 7 1.5 Varsayımlar……………………………………………………………………..... 8 1.6 Sınırlılıklar………………………………………………………………………... 9 1.7 Tanımlar…………………………………………………………………………... 9 1.8 İlgili araştırmalar………………………………………………………………..... 12 2. BÖLÜM: ARAŞTIRMANIN ORGANİZASYON VE YÖNTEMİ…………………..... 21–25 2.1 Araştırmanın Yöntemi…………………………………………………………..... 21 2.2 Araştırmanın Niteliği……………………………………………………………... 23 2.3 Evren ve Örneklem……………………………………………………………….. 23 2.4 Veri Toplama Yöntem ve Teknikleri …………………………………………….. 23 2.5 Ölçme Araçları………………………………………………………………….... 25 2.6 Veri Çözüm Teknikleri………………………………………………………….... 25 3. BÖLÜM: TÜRKİYE MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİNE VE COĞRAFYA ÖĞRETİM PROGRAMLARINA GENEL BAKIŞ………………………………………….... 26–78 3.1 Türk Milli Eğitim Sistemine Genel Bakış ……………………………………...... 26 3.1.1 Türk Milli Eğitiminin Amaçları……………………………………….. 26 3.1.2 Milli Eğitim Sistemi Yapısı………………………………………….... 27 3.1.2.1 Örgün eğitim……………………………………………… 27 3.1.2.2 Yaygın eğitim ……………………………………………… 28 3.2. Türkiye’de Coğrafya Öğretimi ve Öğretim Programları ………………………... 28 3.2.1 Coğrafya Öğretimi ve Amaçları……………………………………….. 28 3.3. Türkiye coğrafya Öğretim Programları (Müfredatlar) ………………………….. 31 3.3.1 Coğrafya Öğretim Programlarının Tarihi Gelişimi…………………..... 31 3.3.2 1968 Orta Okul Programı Coğrafya Öğretimi Amaçları…………….... 33 3.3.3 1983 Ortaokul Programı Coğrafya Öğretimi Amaçları……………… 34 3.3.4 2005 Yılı Öncesi Müfredatta Ortaöğretimde Okutulan Coğrafya Dersleri…………………………………………………….... 36 3.3.5. Yeni Orta Öğretim Coğrafya Öğretim Programları–2005……………. 41 3.3.5.1 Coğrafya Dersi Öğretim Programı’nın Genel Amaçları…… 47 3.3.5.2 Coğrafya Dersi Yeni Öğretim Programının Uygulanması İle İlgili Açıklamalar…………………………………… 48 3.3.5.3 Coğrafya Öğretim Programlarının Genel İçeriği………… 54 3.3.5.3.1 Dokuzuncu Sınıf Coğrafya Dersi……………….. 54 3.3.5.3.2 Onuncu Sınıf Coğrafya Dersi………………….. 55 3.3.5.3.3 Onbirinci Sınıf Coğrafya Dersi……………….. 57 3.3.5.3.4 Onikinci Sınıf Coğrafya Dersi………………….. 57 3.3.5.4 Coğrafya Yardımcı Ders Kitapları ……………………… 60 3.3.5.4.1 Örnek Coğrafya Ders Kitapları İncelemesi…… 61 3.3.5.4.1.1 Coğrafya Kitabı İncelemesi-I……. 61 3.3.5.4.1.2 Coğrafya Kitabı İncelemesi-II…… 65 3.3.5.5 Okullardaki Fiziki Ortam Değerlendirmesi……………… 72 3.3.5.5.1 Okul Gözlemleri……………………………… 73 3.3.5.5.1.1 Sosyal Bilimler Lisesi…………… 74 3.3.5.5.1.2 Çobançeşme Lisesi……………… 77 4. BÖLÜM: EĞİTİMDE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE ÖĞRETMENLERİN TEKNOLOJİ KULLANIMI………………………………………………… 79–115 4.1 Bilgisayar Destekli Öğretim ve Bilişim Teknolojisi……………………............... 79 4.1.1 Eğitim ve Öğretimde Bilgisayar Kullanımı………………………….... 80 4.1.2 Bilgisayar Destekli Eğitimin Avantajları ve Yararları…........................ 84 4.1.3 Bilgisayar Destekli Öğretim Programlarının Ortak Özellikleri………. 85 4.1.4 CD Altyapılı Eğitim ………………………………………………… 86 4.1.5 Lokal Ağ Altyapılı Eğitim…………………………………………… 86 4.1.6 İnternet ve Elektronik Posta Altyapılı Eğitim …………………..…….. 87 4.1.7 Bilgisayar Destekli Öğretime Yöneltilen Eleştiriler…………………... 88 4.1.8 İnternet Yoluyla Eğitim Öğretim……………………………………..... 89 4.1.9 Uzaktan Öğretim ……………………………………………………... 90 4.2 Dünya ve Türkiye’de Bilişim Teknolojilerinin Kullanımı, Gelişmeler ve Bazı Uygulamalar……………………………………………………………….... 92 4.2.1 Türkiye’deki Gelişmeler……………………………………………… 92 4.2.1.1 Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme Dersleri…… 93 4.2.2 Dünyadaki Gelişmeler………………………………………………… 94 4.2.3 İnternet Yoluyla Eğitimin Türkiye ve Dünyadaki Genel Durumu… 95 4.2.3.1 Dünyadaki Uygulamalar-ABD Örneği…….…………… 95 4.2.3.1.1 Örnek Uygulama: Teacher’s TV…………………. 98 4.2.3.2 Türkiye’de Bilgisayar Destekli Eğitim ve Uygulamalar…… 99 4.2.3.2.1 Milli Eğitim Bakanlığı İnternet Sitesinin İncelenmesi………………………………… 103 4.2.3.2.1.1 www.egitim.gov.tr.............................. 103 4.2.3.2.1.2 Skool sayfaları……………………… 104 4.2.3.2.1.3 MEB İnternet TV ………………… 107 4.3 Öğretmen ve Bilgi Teknolojilerinin Kullanım Yeterlilikleri……………………. 107 5. BÖLÜM: COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE ARAÇ-GEREÇLER ………………………..………………………………….. 116-142 5.1 Coğrafya Öğretiminde Bilişim Teknolojileri……………………………………. 116 5.2 Bilişim Destekli Coğrafya Öğretimi Araç ve Gereçleri………………………… 121 5.2.1 Coğrafya Öğretiminde Bilgisayar Kullanımı ………………….……... 124 5.2.2 Coğrafya Öğretiminde Video-Televizyon Kullanımı ………………… 125 5.2.3 Coğrafya Öğretiminde CD Kullanımı ………………………………... 128 5.2.4 Coğrafya Öğretiminde Mobil Telefon, Dizüstü Bilgisayar ve El Bilgisayarı Kullanımı …………………………………………….. 129 5.2.5 Coğrafya Öğretimi ve Google Earth Programı Microsoft Virtual Earth 3D Programı ….……………………………………………………… 131 5.2.5.1 Google Earth Programı……………………………………. 131 5.2.5.2 Microsoft Virtual Earth 3D Programı………………………. 135 5.2.6 Coğrafya Öğretimi ve Coğrafi Bilgi Teknolojileri……………………. 137 5.2.6.1 Uydudan Konum Belirleme Sistemi (GPS)………………… 137 5.2.6.2 Uzaktan Algılama ………………………………………… 138 5.2.7 Sanal Görsel Geziler (Virtual Field Trips)…………………………….. 140 6. BÖLÜM: COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE COĞRAFYA EĞTİMİ …………... 143-164 6.1 Giriş…………………………………………………………………………… 143 6.2 Coğrafya Bilgi Sistemleri (CBS) Nedir? ………………………………………. 144 6.3 Coğrafya Bilgi Sistemleri (CBS) Nasıl Çalışır? ………………………………... 145 6.3.1 Vektörel Veri Modelleri……………………………………………… 146 6.3.2 Raster (hücresel) Veri Modelleri: ……………………………………. 147 6.4 Coğrafya Bilgi Sistemleri (CBS) Nelerden Oluşur? ……………………………. 148 6.5 Coğrafya Bilgi Sistemlerinde Verinin Geçtiği Aşamalar ………………………. 149 6.5.1 Yeteneklendirme……………………………………………………… 149 6.5.2 Yönetim……………………………………………………………… 150 6.5.3 Sorgulama ve Analiz………………………………………………….. 150 6.5.4 Sonuç…………………………………………………………………. 151 6.6 Coğrafya Bilgi Sistemleri İle Birlikte Kullanılabilen Teknolojiler……………… 152 6.7 Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin Kullanım Alanları Nelerdir? ……………………... 152 6.8 Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanımına Bazı Örnekler…………………………… 154 6.9 Coğrafya Öğretiminde Coğrafi Bilgi Sistemleri………………………………… 155 6.9.1 Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin Coğrafya Derslerinde Kullanım Yöntemleri…………………………………………………………….. 158 6.9.1.1 Uygulama Geliştirme Yöntemi…………………………….. 158 6.9.1.2 Proje Geliştirme Yöntemi………………………………….. 159 6.10 Türkiye’de Orta Öğretim Coğrafya Öğretiminde Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin Yeri, Önemi ve Kullanımı …………………………..… 160 6.10.1 Yeni Coğrafya Dersi Öğretim Programında Coğrafi Bilgi Sistemleri……………………………………………………………. 161 6.10.1.1 Yeni Coğrafya Programda Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin Kullanılmasındaki Sınırlılıklar………………………… 162 6.10.1.2 Coğrafi Bilgi Sistemlerine Bir Uygulama Örneği………... 164 7. BÖLÜM: COĞRAFYA DERSLERNİN BİLGİ TEKNOLOJİLERİ İLE ÖĞRETİMİNDE ÖRNEK ANKET UYGULAMALARI………………… 165–174 7.1 Giriş……………………………………………………………………………... 165 7.2 Anket Uygulamaları ……………………………………………………………. 167 7.2.1 Anket Uygulamaları-I………………………………………………… 167 7.2.1.1 Sonuçlar……………………………………………………….. 170 7.2.2 Anket Uygulaması-II………………………………………………….. 171 7.2.2.1 Sonuçlar …………………………………………………… 172 8. BÖLÜM: BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİMDE TEKNOCOĞRAFYA SINIFI ÖNERİSİ ……………………………………………………………. 175–196 8.1 İnternetten Öğretimin Genel Özellikleri ve Tasarlanması…………..…………… 175 8.1.1 Ön Çalışmalar………………………………………………………… 176 8.1.2 Teknik Donanım ve Alt Yapı………………………………………… 177 8.2 İnternetten Eğitim Modeli, Uygulaması ve Dizaynı……………………………... 179 8.2.1. Sayfa Tasarımı, Genel Yapı ve Format ..……………….. 180 8.2.1..1 Sayfa Tasarımı………………………… 180 8.2.1.2. Genel Yapı ve Format ………………….. 181 8.2.1.3 Web Eğitim Sayfasının Şekli İle İlgili Örnek Uygulama…… 182 8.2.1.3.1 Öğretmen Modülü……..…………………………. 183 8.2.1.3.2 Öğrenci Modülü………………………….. 186 8.2.1.4 Sonuçlar……………………………………………………. 189 8.3 Bir Öneri Olarak TEKNOCOĞRAFYA Sınıfı ve COĞ-TEK Sistemi………… 190 8.3.1 COĞ-TEK Sisteminin Genel Özelikleri …………………………….. 191 8.3.2 COĞ-TEK Web Sisteminin Genel yapısı…………………………….. 193 8.3.2.1 Teknik Destek Merkezi: …………………………………… 193 8.3.2.2 İnternet Sayfası Genel içeriği………………………………. 193 8.3.2.3 Sınav Merkezi……………………………………………… 193 8.3.3 Soru ve Cevaplarla COĞ-TEK Sistemi……………………………… 194 9. BÖLÜM: SONUÇ VE ÖNERİLER……………………………………………………. 197- 209 9.1 Sonuçlar……………………………………………………………………….… 197 9.2. Öneriler ………………………………………………………………………… 201 92.1 Genel Yapı ve Sistem İle İlgili Öneriler……………………………… 201 9.2.2 Coğrafya Öğretmenleri ile İlgili Öneriler …………………………… 203 9.2.3 Mili Eğitim Bakanlığına ve Okul İdaresine Öneriler………………… 205 9.2.4 Fiziki Yapı İle İlgili Öneriler…………………………………………. 206 9.2.5 Ders Kitapları ile ilgili Öneriler ……………………………………… 206 9.2.6 Coğrafi Bilgi Sistemi Kullanımı İle İlgili Öneriler…………………… 207 9.2.7 Eğitimde Bilgi Teknolojilerinin kullanımı ile ilgili öneriler ………... 208 KAYNAKÇA…………………………………………………………………………………. 210-227