Akademik Veri Yönetim Sistemi
3. Ulusal Başkent Disiplinler Arası Bilimsel Çalışmalar Kongresi, Ankara, Türkiye, 14 - 15 Mart 2021, ss.36
Ortaokul öğrencilerinde eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesinin amaçlandığı bu
araştırmada, eleştirel düşünme becerisine yönelik uygulanan farklı model ve yaklaşımlar ile
cinsiyet, anne eğitim durumu, baba eğitim durumu, sınıf düzeyi ve okul türü değişkenlerine
ilişkin etki büyüklüğü hesaplanmış ve etkinin yönü belirlenmiştir. Çalışmada verilerinin
analizinde meta-analizi kullanılmıştır. Meta-analizi, önceden yapılmış olan çalışmaların
sonuçlarının sistematik bir şekilde değerlendirilerek genel bir sonuç elde edilmesini sağlayan
nicel bir araştırma yöntemidir. Araştırmanın amacı doğrultusunda ortaokul öğrencilerinin
eleştirel düşünme becerilerine yönelik 2010-2019 yılları arasında ve ulusal düzeyde yapılmış
araştırma makaleleri, yüksek lisans ve doktora tez çalışmaları için ‘eleştirel düşünme’ ve
‘meta-analiz’ anahtar sözcükleri ile tarama yapılmıştır. Yayınların taranmasında ulusal
düzeydeki makaleler için ‘Google Akademik, ERIC ve ULAKBİM’ veri tabanları ile ulusal
düzeydeki tez çalışmaları için Yüksek Öğretim Kurumunun resmi veri tabanı kullanılmıştır.
Bu meta-analiz çalışması kapsamına toplam 38 araştırma dahil edilmiştir. Bunlardan 25'i
eleştirel düşünme becerilerine etkisi incelenen çeşitli model ve yaklaşımlara ilişkin, 13'ü ise
eleştirel düşünme üzerinde etkisi incelenen cinsiyet değişkenine ilişkin araştırmalardır.
Çalışmada yayın yanlılığının belirlenebilmesi için orman grafiği, huni grafiği, betimsel
istatistikler (frekans ve yüzde), Egger’in doğrusal regresyon yöntemi, Rosenthal’ın güvenli N
yöntemi, Orwin’in N yöntemi, Begg ve Mazumdar’ın sıra korelasyonu ve Duval ve
Tweedie’nin çıkar ve ekle yöntemi olmak üzere yedi (7) farklı yöntem kullanılmıştır. Sonuç
olarak çalışmada yayın yanlılığının bulunmadığı belirlenmiştir. Ayrıca çalışmalar arasında
heterojenliğin olup olmadığını belirleyebilmek amacıyla Q ve I2 istatistikleri yapılmıştır.
Bunun sonucunda çalışmalar arasında heterojenlik olduğu gözlendiğinden çalışmada rastgeleetkiler modeli kullanılmıştır. Çalışmada, çalışmalar arasındaki farklılığın kaynağını
belirlemek amacıyla moderatör analizi yapılmıştır. Buna göre yayın yılı, yayın türü, sınıf
düzeyi ve çalışma grubunun örneklem büyüklüğü olmak üzere dört farklı moderatör değişken
belirlenmiştir. Genel etki büyüklüğüne ilişkin meta-analizi uygulanan farklı model ve
yaklaşımlara dayalı olarak gerçekleştirilen eleştirel düşünme eğitiminin güçlü düzeyde ve
pozitif yönlü (Hedges’ g=1.044) etki büyüklüğüne sahip olduğu belirlenmiştir. Eleştirel
düşünme ile cinsiyet arasındaki ilişkiye dayalı hesaplanan etki büyüklüğünün ise zayıf
düzeyde ve pozitif yönlü (Hedges’ g=0.186) olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Ortaokul Öğrencisi, Eleştirel Düşünme, Meta-Analiz, Rastgele Etkiler
Modeli, Sabit Etkili-Model, Moderatör Analizi, Yayın Yanlılığı