ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARINDA (CEZA MUHAKEMESİ BAĞLAMINDA) GEREKÇELİ KARAR ALMAHAKKI

Şirin T.

ULUSLARARASI AKDENİZ HUKUK KONGRESİ 2022, Antalya, Türkiye, 4 - 06 Temmuz 2022, ss.622-646

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Antalya
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.622-646
  • Marmara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru mekanizmasının etkinlik kazandığı 2012 yılından bu yana en çok ihlal edildiği tespit edilen hak adil yargılanma hakkıdır. Anayasa Mahkemesinin 2020 yılında yayımladığı istatistiklere1 göre her iki ihlal kararından biri bu hak ile ilgilidir. Aynı istatistikte adil yargılanma hakkı ihlallerinin içinde en çok payı olan öge, %11,3 oranıyla gerekçeli karar alma hakkıdır. Bu çalışmada söz konusu sorunun Anayasa Mahkemesi içtihatlarına yansıyan yönü ele alınacaktır. Bu yöne ilişkin daha önceden idari yargı bağlamında ele alınan bir çalışma2 bulunduğu için, bu çalışmada kamu hukukunun başka bir yüzüne, ceza muhakemesi alanına odaklanılacaktır. Metot olarak realist bir yaklaşım sergilenecek ve “gerekçeli karar alma” temel hakkının cezai alandaki anlamı, anayasa yargısı alanındaki içtihatların tüketici biçimde derlenmesiyle ortaya konmaya çalışılacaktır. Bu bakımdan metnin amacı, Anayasa Mahkemesinin 2012-2022 yılları arasında verdiği bireysel başvuru (anayasa şikâyeti) kararlarında dağınık biçimde yer alan ihlal kararlarını sistemli hâle getirmek ve anayasa yargısının bu alanda “ne” dediğini analitik olarak ortaya koymaktır. Çalışmaya dayanak olan karar seti, Anayasa Mahkemesinin internet sitesinde yayımlanan “kararlar bilgi bankası” bölümünde “müdahale iddiası” sekmesinde, “gerekçeli karar alma hakkı (ceza)” kavramıyla yapılan filtrelemeye dayanmaktadır.3 Buna göre ulaşılan toplam karar sayısı Aralık 2021 itibarıyla 198’dir. Söz konusu 198 kararda “ihlal” temelli otomatik süzme yapılsa bile ulaşılan kararların tamamı, gerekçeli karar alma hakkı bağlamında ihlal kararı niteliğinde değildir. Bu nedenle söz konusu karar setindeki kararlar tek tek okunmuş ve resen filtreleme gerçekleştirilmiş, konu kategorileştirmesi de öznel biçimde yapılmıştır. Bildiride bu öznel tasnif aşağıdaki başlıkları izleyen bir planla ortaya konulacaktır: I. İlkesel Belirlemeler: Sencer Başat ve Diğerleri Kararı II. Niceliksel Olarak Öne Çıkan Bazı Konular III. Sorun Kategorileri A. Özensizlik B. Yüzeysellik C. Tutarsızlık D. İhmalkârlık E. Keyfi Sapmalar 1. Mevzuattan Keyfî Sapma 2. İçtihattan Keyfi Sapma F. Umursamazlık