Akademik Veri Yönetim Sistemi
CUMHURİYETİMİZİN 100 . YILINDA TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI, Dr. Hakan Kaya,Dr. Yılmaz Ulvi Uzun,Dr. Zeynep Deniz Altınsoy, Editör, Eğitim Yayınevi, Konya, ss.327-341, 2024
Fergana Vadisi kuzeyinde Kırgızistan, güneyinde Tacikistan ve batısında Özbekistan ile çevrili olup bu üç devletin tam ortasında Tanrı ve Pamir Dağları’nın arasında bulunmaktadır. Coğrafi konum olarak Orta Asya’nın merkezinde bulunan Fergana Vadisi tüm bölge ülkeleri açısında çok önemli özelliklere sahiptir. Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nin en önemli su kaynaklarından olan Seyhun (Seyhun), Fergana Vadisinden geçmektedir. Bu kaynak, su sıkıntısı çeken kurak ve yarı kurak iklime sahip bölge ülkeleri arasında eşitsiz olarak paylaşılmıştır. Bu durum Fergana Vadisinde bazı sorunların başlangıç sebebini oluşturmaktadır.
Fergana Vadisi, Orta Asya’da nüfusun en yoğun olduğu bölgedir. SSCB döneminde Özbek, Tacik ve Kırgızlar birbirlerinin topraklarında on binlerce kişilik nüfusa sahip şehirler oluşturacak şekilde bilinçli bir planlamayla dağıtılmıştır. Fergana Vadisi sınırları içinde bu devletlerin soydaşları belli bölgelerde dağılış göstermektedir. Bu renkli yapı bölgedeki milletlerin kültürel çeşitliliği ile beraber bir zenginlik unsuru olabilecekken, Fergana Vadisi zaman zaman çatışmalara ve karışıklıklara sahne olmaktadır.
Orta Asya’nın tarihi ve önemli şehirlerinden Fergana, Andican, Hokand, Nemangan, Celalabad, Oş ve Soğd bu vadi içinde veya çevresinde gelişmiştir. Çin’den başlayan tarihi ipek yolunun geçtiği ve günümüzde de Çin’in batıya açılan ticaret yolu üzerindeki Fergana Vadisi, ulaşım bakımından transit geçişlerin olduğu, uluslararası terör ve uyuşturucu kaçakçılığının görüldüğü bir konumdadır. Bu açıdan bakıldığında Fergana Vadisinin jeopolitik önemi, her açıdan stratejik bir konumda olması ve verimli tarım arazilerini barındırması bakımından dikkat çekmektedir.
Günümüzde Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın ortak toprağı olan Fergana Vadisinin en verimli kesimi Özbekistan’a kalmıştır. Tarihsel süreçte, bulunduğu coğrafyanın merkezi olan Fergana Vadisi, jeo-stratejik konumuyla Çin, Rus, Hint, Orta Asya, İran ve İslâm medeniyetlerinin buluşup kaynaşmasında önemli rol oynamıştır. Aynı şekilde İpek Yolunun güney kısmını oluşturan Fergana Vadisi bu özelliğinden dolayı tarihi süreçte her zaman çok önemli bir yere sahip olmuştur.