Kocatepe Tıp Dergisi, cilt.23, ss.475-480, 2022 (Hakemli Dergi)
Kişiselleştirilmiş tıbba olan ilgi, farmakogenetik üzerine olan
araştırmaları da teşvik etmektedir. İlaç geliştirmede yeni analitik metodların ortaya çıkması ve aynı zamanda insan genom
teknolojisinde görülen olumlu gelişmeler araştırmacıların farmakogenetiğe olan ilgisini artırmıştır. Son yıllarda genetik biliminde olan bu tür gelişmeler farmakogenetik bilimine olumlu
yönde katkı yapmıştır. Kişileştirilmiş tıp terimi aynı zamanda
hedefe yönelik ilaç tedavisi ve kişinin genetiğine göre özel tedavi verme kavramlarını gündeme getirmiştir. İlaç tedavisinde
görülen değişik yanıt oranları ve genetik farklılıkların ilaç tedavi
başarı oranlarını etkilemesi farmakogenetik çalışmaları, psikofarmakoloji ve antidepresanlar üzerine odaklamıştır. Genetik
faktörlerin antidepresan ilaç yanıtına yaklaşık %50 kadar katkısı
olabileceği düşünülmektedir. Bunlara ek olarak kişinin genetik
faktörleri, antidepresanların farmakokinetik ve farmakodinamik
özelliklerini etkileyerek ilacın etki oranlarını değiştirebilir aynı
zamanda ilacın kandaki konsantrasyon değişimine bağlı görülebilecek istenmeyen etki sıklığında artışa da sebep olabilmektedir. Serotonin taşıyıcılarını kodlayan genler olan, 5-HTTLPR ve
SLC6A4 isimli genler yaygın olarak araştırılmakta ve antidepresan ilaç yanıtında temel farklılıkların bu genlerdeki değişimlerin
olduğu sanılmaktadır. Ayrıca CYP 2D6 ve CYP 2C19’un aktivitelerindeki farklılıkların antidepresanların karaciğerdeki yıkım hızını, farmakokinetik özelliklerini etkileyebilmekte ve plazmadaki antidepresan kontsantrasyonlarını değiştirebilmektedir. Tüm
bu faktörlerde olabilecek değişiklikler antidepresan tedavisine
olan yanıtları değiştirebilmekte ve genetik farklılıklara bağlı doz
ayarlaması yapılması gündeme gelmektedir. Bu derlemede,
seçici serotonin geri alım inhibitörleri, serotonin-nöradrenalin
geri alım inhibitörleri, trisiklik antidepresanlar ve mono-amin
oksidaz inhibitörleri gibi farklı antidepresan gruplarının farmakogenetik özelliklerine odaklandık. Genetik varyasyonların,
antidepresanların farmakokinetik ve farmakodinamik özellikleri
üzerine olan etkilerini ve bu etkilerin antidepresanların kliniğine olan yansımalarını derledik.
ANAHTAR KELİMELER: Antidepresanlar, Farmakogenetik, Psikofarmakoloji
The interest on personalized medicine encourages researches on pharmacogenetics. The promotion of new analytical
combinations in extensive drug development and also with
the progression in the technologies for human gene cloning
resulted in a great interest for pharmacogenetics. In last years
the development on genetical sciences also influenced pharmacogenetics. Personalized medicine also includes areas such
as stratified medicine and precision medicine and these terms
are closely related with pharmacogenetics. Moderate response rates and the difference in drug effect on individuals focus
pharmacogenetics on psychopharmacology area and antidepressants. It is considered that genetic factors may contribute
%50 of antidepressant drug response. Additionally the genetical properties of the patient may effect the pharmacokinetics
and pharmacodynamics of the antidepressants therefore the
change in the effect and an increase in the side effects may be
seen. The genes which codes serotonin transporter, 5-HTTLPR
and SLC6A4 are commonly investigated and they are thought
to be the main reasons of the difference in antidepressant drug
responses. Also the difference in the activities of CYP 2D6 and
CYP 2C19 may change the pharmacokinetics of the antidepressants and therefore the stable concentration of antidepressant
leves in the plasma. These variations in the factors contributing
to the drug levels may lead to a difference in the response rates
of antidepressants. In this review, we focused on the pharmacogenetics of different classes of antidepressant drugs such as
selective serotonine reuptake inhibitors, serotonin-noradrenaline reuptake inhibitors, tricyclic antidepressants and mono-amine oxidase inhibitors. We have compiled pharmacogenetic
studies on antidepressants and effect of genetic variations on
the drug responses.
KEYWORDS: Antidepressant, Pharmacogenetics, Psychopharmacology